Qabyaalad

Qabyaalada

 

 

 

 

 

 

 

 

Qabyaalada

 

Qabyaaladu waa qasaare,  erey qalafsan,  quudhsi, dadeed uma qalantid iyo qoyskeena maha, isma qabanoo, qaladkaanu isku raacnaa, ma gayno qoomkan,  keenaa qaayo weyn ka qurux wacan idilkood .

Qabyaaladu waa  isku takoorka, nin jecleysiga iyo ku nacida qof qabiilku yahay kuna soo dhewysiga shaqsiga qabiilkiisa,

Qabyaaladu waa  mid idleysa ama cunta wanaagkasta oo lasameeyo,  waxayna tirtirtaa sheykastoo   samaan ahaa. 

Qabyaaladu waa dab iyo naar,  lagu shido wanaaga iyo wada noolaanshaha bulshada, qoomamka , qabiilada, jufooyinka iyo qarankaba ,  taas oo dhaxalsiisa,  is nacayb iyo colaad aan dhamaan.

 Qabyaaladu waa dhidibada xumaanta lagu aslo, xasadkana lagu adkeeyo  cuqdada iyo naxligana lagu beero,

Qabyaaladu waa qab iyo isla weyni ku qufulan qalbi qudcur gudey. 

Qabyaaladu waxay hoos u dhigtaa milgaha, horumarka iyo sharafta  bulshada ay soo dhex gasho. 

 

Qabyaaladu waxay dumisaa, qarankastooy gasho, waxay dhaawacdaa qalbikastooy taabato, sidoo kale waxay u quus goysaa wanaaga iyo cadaalada,  waxay iridaha ufurtaa dulmiga iyo xaq-duudsiga, sidoole waxay  horsocotaa, hagtaana colaad,  qax, utun joogta ah iyo aargoosi aan loo  abo yeelin,  dhibaato aan sahal ku dhamaan.

Sikastooy ahataba qabyaaladu  wanaag maleh  waxay dumiso mooyane,  abwaan soomaliyeedna wuxu yidhi isagoo ka hadlaya ineyna qabyaaladu dheef togan mooye lehayn  mid taban wuxuu  yidhi sidan........

Dugsi maleh qabyaaladi 

waxay dumiso mooyane 

        Abwaan timacade

Sidookale suugaan yahayn soomaliyeed wuxuu sheegaya, qabyaaladu iney tahay cudur, ku dhacay umadeena, sidookale wuxuu  inoo tilmaamaya, in qabyaladu tahay wax dhib mooyee wanaagba laga helin,   wuxuse kudaray in iyadu tahay waxa hoos inoo Dhigey, wuxuuna yidhi sidan. 

.....

Qurux iyo wanaag iyo Cabdow qaayo laga waayee 

Qasaaraha ay leedahay hadaan qodob ka faaleeyo 

Qudhun weeyi soomaalidii qoorta loo sudhayee 

Waa waxa labada qoobka xidhay tan iyo qaabiile 

Waa waxa kala qoqobay ee qoysba meel dhigaye 

Waa waxa qoxootiga badayee qiilay sharaftoode 

Waa waxa walaal qawrac yidhi qaybtii baad heliyee 

Qayrkeed waxay uga hadhay qoliyo reer reere 

            Hal-abuur Rudwaan Maajid

.........

Qabyaaladdu Cabdow waa dulmiye maaha qaab kale’e

Qabiilkaynu moodayno iyo ma’aha qoys qoyse

Qudhun iyo qashaabiir xun iyo waa qab iyo beene

Qush qush weeye cuduroo ku dhaca qoomkii jaahilahe

Qaafilnimo wax naannaabisiyo waa af kala qaade

Qaladaadka aadmigu galay qoorta dheerta haye

Denbi weeye qaraloo nafluhu qaaqda ka hayaaye

Waa quudhsi xaaraan ah oon qurub bannaaynee

Qiil uguma yaal diinta iyo aayadaa qorone

                                              Abwaan Maxamed Yuusuf X.Cabdi(Kayse)

Sidoo kale wuxuu yidhi abwaan soomaliyeed isagoo ka hadlaya qabyalada iyo xumaanteda iney dadka waaweyni ay dabada kariixayaan waxay u dhigneyd tixdiisu sidan....

Aanaduna cadliga laga tagay, aabaheed tahaye,

Aargoosigiisiyo dulmigu, waa isu adeere,

Marka xaqa la awdaa tolnimo, loo abtiriyaaye,

Haddii uu insaaf jiro qabiil, lama ogaadeene,

Kolkuu oday durbaanka u tumuu, inan ciyaaraaye.                                                                                               

      Xaaji Aadan Af-qalooc(AHUN)

Waxa jira in ay soomalidii isku qaladay qabiilka iyo qabyaalada ...?

Qabiilku waa nasabiyad ama abtirsiin  iyo isir ay isku gartaan dadku, qabiilku waa wax Alle soo dajiyey  oo wanaagsan Allena wuxu yidhi  isagoo  ka hadlaya in qabiilka loogu talagalay in laysku garto uun se  Alle Agtiisa fadligu yahay ama lagu kala sareeyo sida loo kala  (Alle  cabsi badanyahay )

Wuxuuna yidhi sidan ... 

.《●Dadoow waxaanu idinka abuurney  Lab iyo dhadig waxaan idinka yeelnay shucuub iyo qabiilo si aad isku garataan kiina ugu sharafta badan dhankaya waa kiina ugu alle cabsi badan●》...

Suuratu xujirat ayada 12 naad...

)))

Xataa  abwaanada somaliyeed  kamay hal-maamin in ay ka hadlaan oo ay suugaantooda ku cabiraan in ay  soamalidu ku qaldantahay  si xun u adeegsiga qabiilka wuxuuna yidhi sidan.

Soomaalidu inay eber tahay oo garashadii aastay 

Oo ay ugaadh tahay ayaan idin ogaysiine 

Abtirsiino beelaa qaribay oo ujeedo lehe 

Qof kii aan awoowgoodu dhalin ma ag fadhiistaano 

Mana oga inaan eebeheen ka aqbalahayno 

Mana odhan islaamkaa ugu wacan hayb la aamino 

Ismay odhan dadkaba xaawa iyo aadan baa dhalay 

Mana odhan ibliis baa isku diray inamadoodiye 

Ismay odhan jin baa kala eryaye waa ul iyo dire 

Mana odhan adduunkanniba waa laba ayaamoode 

Ismay odhan ninkii kuu arxama ayaa ab kuu xiga’e 

Mana odhan arlaa ka weyn edega aad taale 

Ismay odhan qofkii ku af gartaad ehel wadaag taane 

Waxaan laga ajiibayn bay ku indha beeleene 

         Abwaan Maxamud Saleebaan (Waraabe) 

Abwaankale isaguna wuxuu yidhi isagoo sheegaya in qabiilku iyo qabyaaladu isku jaad ahayn wuxuu yidhi sidan...

Qabiilkuna waa astaan 

Quruumuhu isku gartaan 

Illaahay baa qadaray 

Quraankeenaa fasiray 

Qaneecaad waa runtee 

Qoladu hoy maaha ceeb 

Qof iyo magacbaynu nahay 

Qoys iyo ehel baynu nahay 

Xigto iyo qaraabaynu nahay 

Haddaan la qaloocinayn 

Qayb iyo reeraynu nahay 

Qoom iyo ummadaynu nahay 

Bulsho iyo qaran baynu nahay 

Qaneecaad waa runtee 

Qoladu hoy maaha ceeb  

                       Abwaan Cabdiqaadir Cabdi SHube 

Haddaba waxa fiican in lakala garto, labada erey ee kor ku xusan taasna waxay kuuhorseedi doontaa, inaad garasho dheerada  u yeelato  ood ku kala soocdo, qabiilka iyo qabyaalada, haddaan marlabaad si kooban u dul-xaadiyo, labada erey..... qabiilku waa abtirsiinta iyo isirka dadka ka dhexeeya taas oo lagu kala garto tolka iyo sidey dadku iskukala xigaan.

Qabyaaladuna waa shay aan marna banaaneyn in la adeegsado wana kala sareysiinta bulshada  iyo kala jeclaanta dadka iyadoo lagu cabirayo hal-beegna ay u tahay reernimo.....

Qoraa. Ahmed Muuse 

EMAIL. axmedcade33@gmail.com
WEB.https://qoorjoog.blogspot.com/

Maqaal qabyaalad 

 Trisiga 1/1/2019 

Malin arbaca  ah 

Berbera somaliland

Nabsi jacayl SHEEKO

NABSI JACAVL!!!

Tani waa sheeko jacayl ah oo aad u xiiso badan waana sheeko mala awaal ah waaxayna ka hadlaysaa jacaylka dhabta in uu nafsi leeyahay ood maruun soo galidoonto iyo jacaylka shilin raaca ah ee wax jacayl ah lays ku qabin in uu mar uun dhamaanayo waana waaqica ka jira geyga soomaalida sheekadani waxay maskaxdiisa ka soo maaxatay kana soo godlatay qoraaga dadda yar Axmed cade

Fikirkii qalinkii qoraa ‘Axmed muuse Axmed


Qoraa muhiimoo
Qaradaha aduunka
Qalinkiisu gaadho
Qaadirkey hakaa dhigo

Qaxar iyo dhibyo
Qalooc aan ba ‘ayniyo
Quudhsi dadeed
Qadirkey hakaa hayo
Qoomamka idilkoodiyo
Quluubta aadamaha !
qaairkey hakuu furo!!!

fadalan fikirkaagu waa muhiim akhriste waanad ka dhiiban kartaa hadaba wixii khaladaad ah ama saxitaan ah ama su'aal ah nagala soo xidhiidh baraha enternetka facebook :Ahmed Cade or https://qoorjoog.blogspot.com/

emailka : {axmedcade33@gmail.com} joined with my frends

NABSI JACAVL!!!

maanta waa maalin jimce ah oo ay dad kuna ay labisan yihiin waana maalmo roobeed oo waxa lagu jiraa seermaweydo iyo dirir oo dhibica roobkuna maba qaado xareeduna waxay wadhan tahay meel kastoo godon

dhirtuna way wada magooshoo waxaad la yaabaysaa udgoonka ka soo baxaya ubaxa iminkuun dilaacay ee shiniduna dul heebaabayso

cirkana waxa ka sii muuqata jeegaanta midabada badan ee iminkuun roobku ka qaaday

dhulkana waxa ka soo baxay tigaad ay xooluhu ku rayeen taasoo lagaga raystay hayaankii doolqaadkii iyo naqraacii loona tagijiray meelo fogfog

shuuxa roobku madaayo galabkasta ood waxaabad moodaa roobkii xayska ahaa eek a di'I jirey dhulka sare ama buuralayda oo kale

waxay sidaa arin ahaataba ileen nololi jacaykama dhamaatee waxa tuulo kuwada noolaa inan la odhan jirey [miigane ]iyo inan la odhan jirey mabsuud

[miigane]

Miigane waxa uu ahaa wiil aad umaskax badan qumanaana alle udhaliyey dheeli tiranka midabkana aad la ashqaraarayso hadaad yara daymooto dhankiisa waxaad is odhansaa haka soo jeesanin waxaabad moodaa xoralcaykii oo aduunka usoo baxay siduu eebe u abuuray

darteed

Miigane sidoo kale waxa uu ka dhashay qoys faqiir ah oon xoolo badan lahayn tuulada ay dagan yihiin caanbay ka ahaayeen qoyskoodu

Miigane ma aha qof dhacdhac badan oo hadalkiisuna banyahay kamana helo meelaha waqti lumiska ah sida goobaha makhaayadaha hoteelada iyo meelaha fadhi ku dirirka lagu hayo miigane waa inan dhigan taa iskuulku yaala magaalda bartankeeda

kuna fiican waxbarashada oo waa hurmuudka ardayda fasalkooda doorkastana waa ardayga koobaad ama ardayga baxa kaalinta ugusareysaysa kaal maha

waxa kaloo intaa u dheer akhlaaq wanaaga oo uu qaato isagu

Iskuulkana waxa uhadhsan halsanno oo wuxuu ku jiraa fasalka afraad

Tuulada waxa kula nool inan layidhaahdo [mabsuud ]

Mabsuud waa inan qurux badan oo lahayn wax een ah oo ukeenika foolxumo quruxdeeda wana inan kala shuban ood marka aad aragto ku mabsuudayso

Mabsuud waxa ay ka dhalatay reer nool iyo moodba haysta oo alle udhiibay xoolo

Mabsuud waa inan aftahanad ah oo haddad la garanto laba cali iskaawaydiin

Mabsuud waxa ay dhigataa dugsiga sare waxa ayna ku jirtaa sanadii afraad kuma wanaagasna waxbarashada mana laha saaxiibo farabadan oo hablo ah hadiyo jeerna waxa ay ku fikirtaa sidii ay u dhoofilahayd oo dhul shisheeye u tagilahayd -

Mabsuud waxa ay dhigataa iskuul aad ugafog hoygeeda ay ku nooshahay oo wuxuu ku yaala duleedka tuulada aydaganyihiin waxa intaa u dheereyd dhibaatooyin ay kala kulanto doox udhexeeya tuulada iyo dugsiga ay

dhigato maalmaha qaarkood waa soo rog manjirey dooxu oo markuu soo rogmado dadkiyo duunyadaba waa qaadijirey maalmaha roob jiro ma dhigan jirin mabsuud iskuulka sababtoo ah meel loo maraba majirto

Dhibaatooyinku markey kubateen ayaa iyada iyo waalidkeed u fadhiisteen wixii laga yeeli lahaa ee xal noqon lahaa lagana bixi lahaa dhibaatada soo wajahday ardayda ama inantooda

kadib markay gorfeeyen arintaa waxa ay go'aan midaysan ka qaateen in ay ka badalato oo ay usoo badalato dugsiga ku yaala magaalada bartankeeda garoo iskuulku waa dugsigii miigane dhiganayey

Waa aroor hore oo waxa soo baxaysa cadceedii wali waxa ka sii muuqda dhulka casuuskii qoraxda meelaha ciida lehna waxa ku da'day dhado oo hadaad carrada seexato boodhi kama soo racayo

Waxa kaloo lamaqlaya cida shinbiraha ee aroorta hor sawaxaya waxakalood arkeysaa ardayda dugsiyada oo dareys koodii ku labisan iyo dad wada kalahayada wada degdegaya

Waxa layimi dugsigii waxaana lagalay safafkii oo waxa ay ardaydii qaadeen heesta calanka iyo adkaar kadib waxa laysku diyaariyey fasaladii galaaskastana waxa uu galay fasalkoodii

Ka dib markii muddo ladhiganayey xiisadihii ayaa waxa albaabka ku soo garaacay maamulaha dugsiga oo wuxuu joojiyay macalinkii waxaana uuyidhi (ardayeey maanta waxaan idiin wadaa ardayad cusub)

Waxana uuyidhi (ku soo dhawow fasalkaaga cusub mabsuudeey)

Miigane waxa uu qac ku siiyay isha mabsuud oo albaabka ka soo galaysa wuxuu daymada laraacay ilaa ay kafadhiisanaysay

Isaga oo wali kasoo jeesan ayaa waxa gujiyey ardaygii agfadhiyay oo waxauu ku yidhi

Arday: miigane maxaa kugu dhacay eed inanta ka eegaysaa .?

Miigane waxa uu yidhi isaga oo anfariirsan ood moodo inuu maqan yahay haystana shoog ayuu ku jawaabay si cag culus waxba imahelinee macalinku halkee buu marayaa?

Miigane mar hore ayaa ugu danbaysay miyiriyo maanba oo waxa maskaxdiisa ka dhex guuxaysa inantii uu arkay ooku reebtay mahadhooyin aanu ka bogsan kareyn iyo kalgacal aan xadlahayn ileen waxa hore loo yidhi jacayku waxa uu ka bilowdaa isha

Miigane waa maqane jooga oo waxa uu ag fadhiyaaba mabsuud balse waxa arkay mooganaantiisa cashar ee haysata macalinkii oo si uu u soo jeediyo su'aal waydiiyay

macalinku uga ma baran in miigane wax garan waayo oo waxay fajac iyo ammakaag ku noqontay inuu ka jawaabi kari waayo su'aasha dhibtayar ee uu waydiiyay miigane

miigane waxa uu ku jawaabay hadalo isdhaaf ah oon midna midakale haysanin

maclinkii ayaa ku yidhi

maxaa dhacay miigane ?

miigane ma aha nin hadli kara oo waxa haysta mashquul aweyn waxana maskaxdiisa yar dawakhisay mabsuud

isaga oo tashuush kufuran yahay buu xiisadihii ku dhamaystirtay waxa uu sii fadhiyay galaaskii ileen waa nin la qaatayee wax lahadlay

arday wuxuu ku yidhi waar miigane inamari maxaad ka dhex qabaneysaa galaaska way dhamaadeen xiisadihiyee?

Miigane: Walee walee !! oo waxaaba moodayay in xiisad hadhsanhayee!?

Mabsuudna waxa ay yeelatay saaxiibbo cusub oo aad ay ugu timi iskuulka horaba waa ay ka sii raacday saaxibadaheeda cusub ee ay ku baratay dugsiga

Miigane waxa uu yimi hoygoodii ay tuulada ka daganaayeen miigane maqadayn oo hore buu ujiifsaday gogashisii

Wuxuu is ku dayay in uu seexdo laakiin uma suurtagalin hiiraga ka baxaya qalbigiisa waxaabad moodda in uu lahad layo mabsuud oo wada xashaashuqayaan una dhimrinaayo codkiisa oo uu ka ilaalinayo guuxa si uu waxa ugu sheego balse taama awoodo oo waxba uma sheegikaro mana agjoogtaba oo cidla ayuu ku daalayaa!!

Waxa uu ku dhawaqayaa magaceeda [mabsuudeey mabsuudeey ] ileen waa nin banana geeri go'ana ka qaylyaya sida loo maqlaynbaa wax kasta kaga daran iyo gargaar la'aanta qofkaas ku suganyahay

waxba madhaamo ninkaas isguba gogol dusheedbuu ka dhawaqayaayee waxana dardarey jacayl loo ogeyn haa !haa! haa ! jacaylkuba waa cudur aan la ogeyn dadbadana aysan ka filanayn

miigane waxa uu qirey inuu jiro jacaylku mana rumaysnayn markii hore taana waxa uu ku cabirey ereydan hoos ku qoran


Waayaha jacakaa
Ninba meel ku waydhaafshoo

Waagii baryaba
Haduu jacayl ii wado

Wadadaan maraba
Hadaa warkiisa lagu hayo

Hadduu walbahaar iyo
Walaac aan ba 'ayn

Walaaliyo iiga dhigay wehel
Walee mar danbaanan odhan
Waa been jacaylkuyee
by Axmed cade

waxa lagaadhay maalitii labaad miigane isla sidii buu noqday oo wax cashar ah ma dhiganini ileen waa nin la dagayee sidaasbuu ku dhamasytay maalintaana waxa la gaadhay amintii larawaxayay

miigane waxa uu daba dhaqaajiyay hablihi waxa uu u socdaa sida diinka oo kale hadii kale waa uu ka dheeraynayaa is luudintuna waa dantiisa

hadda waxa lagu jiraa xilli aad u kulul oo waxa lamaraya bil abaar iyo hanfi dhacaayo oon laba talaabo aan laqaadi karin miigane milicda korkiisa ku dhacaysa iyo boodhka aan suurto galka ahyn in lagu socdo waliba waxa kaga sii daran dhididka ka tif leh ee qooyay dharkiisa balse waxaas oo dhan ba madareemayo umana dhaadhacsana naftiisa oo waxa haysta ayaa ka wayn milicdan ileen naf wax jecel waa indho la'aane

sidii uu miigane u daba socday ayaa ay la dhaafeen gurigoodii marku cabbaar dhaafay ayey ka hortimi hooyadii oo ku tidhi

Hooyo : hooyo miigane ma dhamaday ...... ?

Miigane waxa ka duulay wahabkii haystay oo waa uu baraarugay waana istaagay waxa uu eegay hareeraha oo waxa uu arkay in uu soo dhaafay gurigii hadana waxa uu eegay hortiisa hore basle hooyadii buu arkay

Miigane: halkeen joogaa hooyo ?

Alla ba 'ayeey hooyo maad iga lumigaadhay manta...?

Inamari hooyo aan gurgii tagnee

Miigane waxa uu yimi gurigii oo waa uu soo qubaystay ka dib isga oo daal badan ka muuqda ayaa uu jiifsaday oo waxa uu isku dayay in uu seexdo ka oo markuu indhaha isku qabtba waxa hor imanaysa mabsuud oo miyey ka faaruqaysaa maankiisa oo waxaad ma hurduu ladayaa

Waxa lagaadhay maalintii danbe

Umana sheegi karo qofka uu jacel yahay oo waxa uu ka baqanayaa in ay kusaydhiso ooy ku diido jacaylkiisa xuduuda goostay

Waxa uu qaadaya heestan isga oo uga dan leh halka uu maraayo inuu meel xun taaan yahay jacaylkiisu wanaagana uusan kubiirn waxaa uu isku maa weelinayaa heestan


Illey lehee jacaylku
Waa jidkii siraadoo
Janadaiyo cadabtaan
Wali kala dhex jooga
Waxa la gujira habeen waa ladiwaayay miigane hurdana waa uu nacay habeenkiina waa uu ku daba dheeraaday waagina waa uu baryi waayay waxaabad moodaa in gogoshiina goodbaa kaga yaacay wax gasiin ahna marin afkiisa kabasho biyo mooyee miyay wax kaleba ka dagayaan ileen waxa uu doonaya in aroorta uu ka sii raaco muhiim jidka oo uu sii barto

Waxa lagaaray xiligi dugsiga la aadayey miigane waa uu isa soo giijiyay isaga oo aad u qurux badan ayaa uu ka soo baxay gurgii mise waxaba

agmaraysa mabsuud hore ayaa uu ka siiraacay oowax uu ku yidh sidan soo socta

Miigane : iska waran waxaan u malaynayaa inaan isku galaasnahayee?

Mabsuud : haa isku galaasbaanu nahay

Miigane :magacaygu waa miigane ee magacaa adiga ?

Mabsuud:waxa layidhaahdaa mabsuud oo magacagu waa magic weyn ee maxaa lagugu bixiyey ?

Miigane : waxa laygu bixiyay waan dheereya sida darted ayaa laygu magaabay

Mabsuud : aad baad u qurux badan tahay wiiloow !!

Miigane ereygaa aadbuu usoo dhaweeyay oo wuxuu moodayaaba in ay latacajabtay waxa uu muujistay ifafaale wanaagsan oo waxa uu islahaa mabsuud way kaa heshay oo hamigaagi waa uu ku hirgalay

Balse waxa lagaracay jalaskii oo waxa lagalay xiisadihi miigane isagu meesha uma imaado inuu xiisado dhigto laakiin waxa u yimaada in uu soo arko mabsuud qalin iyo buug ismadul qabto waxa ugu danbaysay maalintii aysoo gashay mabsuud iskuuka

Waxa uu xaal sidaa ahaadaba waxa malintii danbe hadan ku kulmay iskuulka hortiisa mabsuud iyo miigane waxa hadalkii la hor marey miigane

Miigane :waan ku salaamay mabsuudeey

Mabsuud :waan kaa qaadney ee maxaad haysaa miigane... ?

Miigane :waxaan doonayey inaan ku sheego

Mabsuud : hee hee!!!

Waxa soo dhex galay arday ka tirsan iskuulkooda wxaanu ku yidhi ina marsha iskuulkii waa lagalay yee

Wali uma sheegin miigane arintii muhiim oo waxa kolkastaba waa laga soo dhex gelaya

Waxase lasoo gaaray rawxaadii oo waxa wadada iska soo raacay mabsuud iyo miigane oo hadalkii siwata ayaa mabsuudi ku tidhi waxaad ii sheegaysay maxaa uu ahaa miigane

Waxa uu yidhi sidan soo socota

Miigane : maalintaad soogashayba kalgacalkii aad igu beertaan la liitaa Oo wadnahayga waa uu qalan yahay oo dhiiga ayuu saydhinayaa oo naftaydu way dulmantahay oo adiga ayaa udawa ah ee jacaylkan baaxada weyn il qaad oo isha sacabka mari oo ayay ilmadaydu ku dhicin dhul abaarsaday?!

Mabsuud : waar maxaad ku hadlaysaa oo ardaybaanu nahayee miyaad xishoonayn ood wax isku falayn jacaylka iyo hawlihiisa makare ha'igula soo dhicin aniga !!

Walaalooy miyaad ka daysid oo anigu awadaaban ubukaaye

Miigane waxa qabsaday wajigabax aad u daran uuna kafilanay oo waxaay ku noqotay dhaawac aad u weyn ereygaasi waxa uu sii damqay bogihii la liitay cishqiga iyo jidhku ku baahay nabarada kalgacalka miyaad sidaa u garatay ....????

Meehanawga jacaylka iyo nasiibdarda qabsatay isagooka hadlaya waxa uu lahaa ilaahayna ka baryaya in uu arin tiisan u toosiyo ayaa uu ku hal qabsday hees tan


Tiiraanyada cudur iyo
Ninay tows haysaa
Ileen taahma dayee
Taageer allahayoow
Aritaydan kala taal
Adaa toosin karaaye

Erayadan ayaa uu ka dhigtay af goobaabsi uu ku celceliyo iskuna dhaafiyo waqtigan xanuunka kulul iyo ee ciil iyo cadho jacayl iskugu beegmen

Mabsuud lafteeda waxa madax maray ereyadii miigane oo habeen kii oo dhanba ma seexan sida ay uga fikireysay jacayka loo soo bandhigay

Waxa ay ka qoomamayneysay ereydii qalafsanaa ee ay ku tidhi miigane balse waxa ay arinku gooysay inay tidhi waan aqbalayaa jacaylka miigane hadaba sideebaan ugu sheegi karaa ileen waji umaanan dhiganee

Waxa baryay waagii burburkey hurdada ka qaaday bay la kicikari ladahay mubsuud ma tagin iskuulkii oo waa ay ka daahday inankii

miigane waa uu ka waayay galaaskii oo haduu arki waayay waxa uu isku dayay inuu daydayo oo hubsaday

Markuu hubsaday in ay joogin dugsida waa uu fadhiyi kariwaayay oo waxa uu soo qabtay xagaa iyo xaafadoodii waxa uu qaaday waada weyn kadib markuu cabaar socday ayaa uu gaadhay gurigii waxa u istaagay guriga hortiisa marku milay taagna waxa soo baxaday mabsuud oo tukaanka waxa looga diray waa ay aragtay miigane oo usoo qoslaya kadib waxay aragtay fursadan in ay ka faa'iidaysato oo ay u sheegto in ay aqabashay jacaykii uu u soo bandhigay miigane durtabdiiba waxa bilabantay salaantii

Miigane :waan kaa waayay dugsiga ee maxaa ku helay waaban kuu baqdayee?

Mabsuud: waan habsaamay oo waan iska joogay ee maxaad haysa ?

Mabsuud :miiganoow arintii aad isoo bandhigtay waan aqbalay ee sidaad u aragtaa ?

Miigane : marunbaa !marunba! marunbaa !

Mabsuud :haa haa

Ka dib Miigane iyo mabsuud waxa ay noqdeen dad isku dheer oo dhuuxa isku shuba malinkastana jacayl mooyaane waxa kale ba uma siisiyaado waxa waxa laysku badiyay kalmadaha maxabada wata iyo kuwa aadka umacmacaan sida qalbigaygiiyoow dhayahaygiiyoow naftaydiiyow muxubadaydiiyeey marwadaydiiyeey maskaxdaydiiyeey

Maankiyo muruqaygiyeey la 'aantaa nololi macaan ma leh kacalo xabiibi xayaati wadnahayga waan kuu badalilahaa naftayda waan kusiin lahaa nololsha waan ku huri lahaa

Ereyadani waxa ay sii balaadhiyeen jacaylkii daganaa laabta miigane

Jacaykii miigane wuxuu gaadhay heer indho la 'aan ah kalmadihii ay mabsuudi ku odhaneysey waa ay waxa ay sii horumariyeen kalgacalkii dhex jibaxay qalbigiisa

Waxa la dhamaaday iskuulkii oo waxa qofkastaba soo wajahday nolosha dhabta ah ee hayaan ka loogu jirey miigane ma'aha qof iska iloobaya jacaylka waxa uu ku hamiyaa siduu u shaqaysan lahaa ee u guursanlaha inanta ay jacayl wadaagta ay yihiin ee mabsuud

Kadib bilo yar waxa tuuladii yimi inan ka yimi dibada oo ay ilmaabti ahayeen mabsuud kaax oo in badan ku maqnaa qurbaha magaciisan awaxa la yidhaah [maax]

Maax waa inan dhalin yaro ah oo in badan soo tabcanaayey maal waxana uu dalka u yimi si uu u soo guursado gabadh ka dibna uu dib ugu laabto wdanka uu ka yimi waana arday isla sanadkan dhamaystay waxabashada jamacad heerka labaad kadib markuu joogay todobaad una nastay ayaa waxa u yidhi dagmada inanteebaa ugu wanaagsan oon guursada odayaashi xigey ayaa utimaamay mabsuud oo ku yidhi waxaad guursataa inanta abtigaa dhalay iydaa waxbarashadiina dhamaystee

Maax waxa uu u yimi abtigii oo waxa uu ku yidhi abtiyooy waxaan ka doonaya inanta mabsuud ?

Odeygii waxa uu yidhi ma inanka aan abtiga u ahaybaan waxa udiidi karaa

mabsuud ayaa loo sheegay arinta oo lagu yidhi inaabtigaa ayaa lugu siiyay oo dabada kula tagay oo waad dhofidoontaa todobaado kadib

garoo inantu waa tii ku fikiri jirtey in ay saarto cagta dhulka yurub maruun waa tii oo waynaatay walina ka guuxayso maskaxdeeda dhoof

waxa ay go' aan ka qaadatay in jacaylaka miigane lasii wadi Karin waayo waxa soo baxaday fursad ka wanaagsan isaga iyo jacaylkiisaba

oo miigane waxa lagu dhaamaa jeebka iyo dhulka lagaynayo oo ay aad u jecesha ahay nasiibdaro waa ay iloowday ereydii aadka u macanaa ee ay ku tidhi miigane waxaa ay ilooday inay bal wada galeen

miigane ayaa maqlay arintaa waxa ay ku dhalisay xasaasiyad aad u daran walbahar iyo walaaca aan la koobikarin

waa uu samriwaayay oowax uu isku sii daayay gurigii inantu jeclaa magaranaayo manta inay tahay maalintii ugu danbaysay ee uu mabsuud lakumayo waana malintu qaadi lahaa qalbi jabka aduunyada ugu xun waxa uu gaadhay gurigii wxa uu garaacay ganjeelkii ama albaabka gaydhka ah nasiib wanaag mabsuud ayaa kafurtay oo waxa uu ku yidhi maxaajira ? waxan maqlay ma runbaa

waxa ay ku jawaabtay haa waxa lay siiyay inan inabtinahay oo iga yimi dibada si uu iiguursado oo waan dhoofaynaba ayaan dhow

Marunba! Marunbaa !Marunba! Marunba! Marunba! Marunba!

Miigane oo layaaban isbadelkeeda ayaa si luga jida uga soo noqday gurigii waxa uu ku akhrinaayey heestan isgoo rumaysan inay dumarku wax hore u iloobaan oo waxa tusaale kaaga filan umsha markay foolanayso waa ay tidhaa dib dan be u dhalimayo ilmo danbe marka horena waa ay ka ilowda oomarka la arko qof wax iska iloba ayaa layidha ma umulbaa iloow dhawa !!

Miigane isaga oo si murugeysan ugu luuqaynaya ayaa waxa uu qaadayey heestan hoosku qorqan


Ma burburay heshiiskii
Balantii majabantahay
Barashadu maquusbaa

Kalmadihii bogeyga iyo
Beerkayga lulijirey
Iyaguna ma been baa

Bi'iwaa dumaroow
Waxay beer nugeylkiyo
Xiisuhu laba laba beriyo

Bilo yar weeyaan
Hadduu bisaykiyo
Kalgacalkii kaa ba'ay
Ana waan bogsanayaa
Miigane waxa uu gudagalay in uu is iloowsiiyo muhiim iyo jacaylkeedii uuna maskaxda dasaaro una sabro ileen jeebka ayaa cilay waxba mahayee muxuu yeelaa

Talo ayaa ku cadaatay waxa uu go'aan saday in guursado si uu u iloobo taasina waxa ay uga baahantahay kharash dheerada oo isguna mahayo

Kadib shan sanno

Waxa is badashey xaaldihi nolosha miigane waa nin xaas iyo saddex caruura leh mabsuudna waa gabadh carmal ah oo waxa ay kala tageen maax waxaay u hasaa laba caruura waxa ayna joogta yurubta waxa ay u darsatay una busayshay araga dadka soomaaliga aha wax af soomaali ku hadla waxa ay maqashaa marku telefoon usoo dhoco ee ay lahadlayso waalidkeed iyo cida ka soo garaacada dhulkii

Waxa ay ogaatay mardanbe si dhab ahana u xaqiijisay in jacaylka shilinku dhamaado uusan dhamaan jacaylka labada qof u dhexeeya ama isku guursada uu yahay raasamaal aan dhamaaneyeyn lacagtuna aysan waarayin oo ay jirto maalin ay dhamaan doonto ama aan la hayn

Waxa ay isku dayday inay boodh ka ka jafto jacaylkii qadiimoobay waxa ay soo dirtay waraaq oo aykusoo qortay sidan

( waxaan doonaya inan soo ceshano jacaylkeenii horeeyey iyo kalgacalkii baxada weynaa oon dib uga tuno boodhka anigu waan khaldamay oo waxan raba inaan soo ceshano muxubadii inoo dhexeeysay khaladkeygiina imikaan saxayaa ?)


Waxa kaloo ku qornaa waraaqda tixdan
Baalaleyda duushiyo boostiyo waraaqaha
boqol jeer u dhiibeewaxaan baalka ugu qoray
kala baadnayoo kala beel noqoneyee
barinayee miiganoow ma bariday
mabsuud waxa ay ogaatey oo iminkuun dareentay jacylka na nabsigiisa in uu dib kuugu soo celinaayo qof aad mar ka horeba aad kaga baxday

nabsi jacayl daranaa qalad kuna xumaa waxkastaaba waxa ay leeyihin waqti haddii uu waqtigiisa dhaafo way xummanyaan qalad waqtigiisa dhaafay haddii lasaxayo waxa sixilahaa ibleys

waa ay soo gaadhay warqadani miigane

oo miigane mar horeba waa ay ka maydhantay qalbigiisa markuu akhriyey waxa uu qorey waraaqdan waxana uu cinwaan uga dhigay jawaabta tixda

waxa uu yidhi :



balaayiyo baas maanu sheegninee
maxa adiga kuu ba'anaa ?
Waxa uu qorey waraaqdan hoos ku qoran

{ maalmuhu waa is daba wareeg oo waxaad samaeysaybaa ku yaala waxkastan nabsi ayuu lee yahay maantan waxa ku haysta nabsigii jacaykaka ee waxan ku oadhan lahaa naftaada eerso oo haygula soo dhicin doqonimada aniga waad ka maydhantay qalbigeyga waxa boosna kuma lihidee salaama salaama }

Mabsuud waxa gaadhay waraaqdii

Ma waxay oydaa iyadoo nefteeda eersanaysoo ay noloshba naacay soo aysan cuno cuniaynoo waxa wax kasta kaga daran hadey

si kastooy u oydaba waxba umatarayo balan qaadna mahaysato

{ileen jacaylkuna nabsibuu leeyahay}

Nabsi jacayl daranaa Naftuu helaana Wuu nuugaayoo Naxlibuu ku abuura

BY....Axmed Cadde
..........QORAA AHMED MOUSE
..........EMAIL,,,axmedcade33@gmail.com
.........WEBSITE..https://qoorjoog.blogspot.com/

QORE AHMED MOUSE

TAXANE 4
---------------------------------------------------------------------
HEES FANEED
HEES CIYAAREED
TAARIIKHDA FANKA
--------------------------------------------------------------------

-Hees ciyaareed
---------------------------------------------------------------------

Hees ciyaared waa heesta la qaado marka ay dhalintu ciyaar dhaqameedka ciyaarayaan.
Hees ciyaareedku waa heeso wata inta badan jiib iyo jaan, waxa si wadajira ugu luuqeeya dadka wada ciyaaraya,
kuwani soo socdaana waa tusaaleyaal kamida:  

Botor nin bowsaday
Nin uu beerka kala jaray
Nin bartoo iskaga tagey
Nin bartiisa dhaafsaday
Ee afartiinan booddo xun
Waa idinkala  beddalayaa

Botor ruux u soo baxay
U badheedhay keligii
Budulkiyo gegada  madhan
Baabacada soo dhigay
Kana baqay dhiggiisii
Botor nin bowsaday
Nin uubeerka kala jaray
Ninbartoo iskaga tagey
Nin bartiisa dhaafsaday
Ee afartiinan booddo xun
Waa idinkala  beddalayaa،

---------------------------------------------------------------------
Hees faneed
---------------------------------------------------------------------

Sadexdan aan u qaybiyay heesaha  waa saddex aad u muhiima marka laga hadlayo hees
Heesfaneedku waa heesaha  casriga ah ee loo sameeyo  luuq , laxan iyo  muusig heesta intaa leh ayaa la yidhaahdaa  hees faneed, waana sugaanta la unkey ee lagranaayo cidii samaysay.

Waxyar hadii aynu ku noqono taariikhda hees faneedka waxa inagu waajib ah in aynu dib u milicsano balwadii iyo heelladiiba oo ah barta  ay ka soo unkantay hees faneedku.

---------------------------------------------------------------------
Balwo hello
---------------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------------
   Taariikhda fanka soomaaliyeed
---------------------------------------------------------------------
Waxyar hadii aynu ku noqono taariikhda hees faneedka waxa inagu waajib ah in aynu dib u milicsano balwadii iyo heelladiiba,waana barta ay ka soo askuntay hees faneedku.
Hees faeedku waxa ay bilaabmeen sanadadii afartanaadkii waxana bilaabay cabdi deeqsi warfaa (cabdi-sinimo) wuxu ku dhashay tuulo ka mida gobolka awdal waloow aan wali la aqoonsan sanadkii uu tooska u dhashay lakiin waxa lagu qiyaasay  sanadkii 1918ilaa 1919  cabdi sinimo waxa uu ku kacaamay magalada boorama sidoo kale waxa uu ku qaatay qayb kamida waqtigii dhalaannimo magalada taariikhiga ah ee  saylac abo deeqsi warfaa oo ahaa abaha cabdi sinimo waxa uu ahaa odey ganacsade  oo bada  ku xidhan sidaa awadeed cabdi waxa uu sidaa ku noqday  reer magaal  oo kuma barbarin mi iyo dhul xoola joogaan
Cabdi waxa uu ka mid ahaa kabacadii boorama iyo saylac waxa uu ka xidhnaan jirey  sugaanta  oo waxa uu ka hirqaday wixii suugaan xiligaa jirtey sida gabayadii, geeraradii,  heesihii lagu ciyari  jirey  ciyaraha sayliciyada,   botorka, dhaantada iyo duni dawaaldii saylac.

 Cabdi waxa uu ka mid ahaa darawaladii  u  shaqayn jirey xaaji xirsi cawaale oo ahaa  ninkii waqtigaa la odhankaro waxa uu ku jirey ragga ugu taajirsan soomaalida,  xiligu waxa uu ku beegnaa 1940 markuu talayaanigu qabsaday dhulkii maxmyada ingiriidku ka talinjitey.
 Xaajiga shirkadiisa waxa siin jirey talyaaniga mashruuca gaadh siinta cunada raashiinka saliida ciimada talyaaniga  ee qabsaday  maxmiyada .
 Xaajigu waxa uu lahaa kolonyo baabuura  oo xamuulka daabulsha.

Cabdi waxa uu si wayn uga dhex muuqday dhalintii uu la noolala,  waxa jira marar uu ka qayb qatay ciyaro ay ka mid ahayeen dhaantaa waxana ka mid ahaa ereyadii  uu ka yidhi.

 wataa bohoradii la joogsaday
 wataa baabkii dhaanto loo galay
 wataa buluug laydha lasoo ridey
 wataase ninkii badin wayaa ba ay

Ereyadan kooban waxa uu ku ciyaaray ciyaar dhaanto ah   waxa kalo oo uu sheegayaa ninka fanka soomaaliyeed, wax ka qorey ee layidhaadho john willam johnson,  waxa layidhaahdo (mini Poetry)dadkuna uyaqanaan(Afarery) ama jiftadii xiliga  ee  gaagabneyd ama gabaygii oo la yar yareeyey waxa ka mida ereyadan.

        Anoo ka qab wayn
        Qoorta soo la liyeey
        War qabawlaha      
        Quusta ma u jaray

Sidoo kale waxa uu ku qayi li jirey, dun yaa dawaali oo ahayd tix carabiya,  waxana qadi jirey dadkii saylac kunoolaa, hadii aynu ku yara noqono taariikhda dun yaa dawaali  oo ahayd tixo carabiya,  
Saylac  waa deegaan ay wada dagi jireen, qoomiyado badan, carabta iyo soomaalidu  ugu mudnaayeen,  saylac oo kaliya may ahayn meelaha ay joogto carabtu,   dhamaan deegaanada ku teedsan xeebaha waa ay joogi jireen markaa waa waxiska caadiya in ay ku yeeshaan saamayn weyn bulshada, soona geliyaan sugaantoda,  dunyaa dawaalida wax aka mida tixdan hoos ku qoran
 
                       دن يا دوان    
      ---------------------------------------------------------------------
 بنتى قالت يا ابها            قم منى كرسى
زوجتى تاجا                    وحرمتنى فقيرا
 دن يا دوان                    عد يا زمانى
 بنتى قالت يا ابها          جنى لبه
 لما احب جرملى.           نلعب بل كره
دن يا دوان                    عد يا زمانى
يا طالعين عيد.             جميل رمد فيكم
هاتي قلام اكتب.            اسا معكم
دن يا دوان                      عد يا زمانى
دن يا دوان                      عد يا زمانى
  ------------------------------------------------------------------------

Sidoo kale waxa jira dad isku  dayey  in ay dun yaa dawali soomaaliyan a ama   tix  soomaali ah  ka dhigaan  wax aka mid ahaa ninkan oo la yihaahdo muuse cisman oo ahaa nin reer saylic ah

boorama nimanka tagayoow
haddii laybadalay saylac
uu buuga gaalka ku dhacay
aniga iyo baabuurku
alla I baday burcada
feedho weynta iyo
 boodhka giriyaade
alla ibaday bariis qaraxa
iyo caano baridee
allaa ibaday basari naaga
iyo buulkii qayibe
ax yaa sabaani
ax yaa sabaani
ax yaa sabaani

Sido kale cusmaan  wuxuu isku dayey in uu  dhowr jeer dun yaa dawalida badalo,kuna badalo tix waxana ka mid ahayd tixdan yar oo uu tiriyey inan u jeclaa.

ma darbiyadaan la hadlayaa
mise dhagax dugoobey
mise anuubaa daf yidhi
meel aan lay diranin
mise adigaan hadalku kaa degin
yaabtay dunidiyee
ax yaa sabaani

cusmaan sidaas ayuu iskugu deyey inuu u badalo   dun yaa duwaalay  oo uu soomaaliyeeyo.

Hadaba  cabdi  isagoo ka dharagsan waxasoo  odhanan,  waxa ay hilin u  u furtay  cabdi  hanaqadka fankiisa bilaabay,  haddaba  cabdi safaradiisi  mid  kamid ahaa ayaa waxa dhacday inuu kaga jabo baabuurkii meel u   dhaxaysa, boorama iyo saylac ooo lagu magacaabo, (banka geriyaad ) cabdi iyo kirish boogiisi waxa ay ku daaleen, samaynta baabuurka,  cabdi waxa uu halkaa ka qaday ereyadii ugu horeysey, ahaydna barbilowgii balwda ama fanka soomaaliyeed,  balwo waa naaneys  gabadh uu  jeclaa cabdi,  waxana la  odhen jirey khadiija cige dharaar khadiija balwo, waana inanta uu sabab u ahayd in ay heesuhu bilaabmaan.

 Cabdi mahaysan muusi, se waxa uu muusig uga dhigay bir uu ku furfureyey baabuurka taas ayaa uu ku  qaraacay birkale,   waxana ka mid ahaa ereyadii kuwan  hoos ku xusan.

balwooy balwooy balwooy
hooy balwooy balwooy
wax ibeleeyey  boorama e
balwooy balwooy balwooy
hooy balwooy balwooy
wax ibaleeyey  beer guba e
balwooy balwooy balwooy
hooy balwooy balwooy
waxa I beleeyey baabuure
balwooy hooy balwooy

Waxa ay noqotay   bilowgii fanka soomaaliyeed,    waxakaloo  ahayd, asalkii ay heesaha casriga ah KASOOO ASKUMEEN.

 Cabdi waxa  uu baray kirish boogiisii  in uu u qaraaco  birta, marka uu qaadayo balwada,  waxa ayna  ahay  sanadkii 1943 kii
kadib cabdi markii uu yimid magalada boorama waxa ka helay NOOCAN CUSUB dad badan oo  da diisa ahaa.
Cabdi  waxa  boorama ka sii raacay dhanyaro  dhowr ah    safar uu  ku tagayey  magalada xeebta ah ee saylac .
Saylac iyo boorama waxa loo kala dhixi jirey sadex  habeen,  isaguna waxa uu u dhaxay  afartan habeen,   kolba  sidii ay dhexda ugu sii tumanayeen isaga iyo da yartii raacaday.

 Heesaha u qadayo  afartankaa habeen ay tumanayeey wax aka mid ahaa heesahan.

Hilaaca bad weynta        k
Ka bilig yidhoow          
Halkee basro caawa joogta      
Sidii horimaad hilaac      
Habeenkii iftiimisa herereee      
Intaan bada iyo bariga marayooy      
Buluug laydh waa halkeedi

Sidoo kale waxa kamid ahaa tan.

timaha mdaxayga  
tinkaan u jeclaa
hadba taabto  ayaad tahay

Waxa uu lahaa  cabdi tin uu aad u jeclaa oo madixisa  ku taalay, taas una  xiri jirin  sida uu sheegayo (john willaim johnson) markuu waraysanayo (cabdi laahi qarshe )

Cabdi waxa uu soo gaadhay magaaladii saylac afartan habeen ka dib, waxa loo sheegay  xaajigii uu u shaqayn jirey   isla waqtigana waa uu ka eryey shaqadii, arintasi waxa  ay noqotay  in uu sii hanaqaadiyo, fanka somaaliyeed,
hadaba  waxa la soo gaadhay sanadki 1944 oo
Cabdi  bilaabay  kooxdii u horeysey ee  la aas aaso,    kuna hawlan (fan)  waxana loo bixiyey (balwo baan)  waxana lagu aas aasay  magalada boorama, waxana ka mid ahaa
 kuwan hos ku xusan.

1.cabdi deeqsi warfa
2.combani  caashaad oo roma ahaa
3.xuseen aarin meecaad
4.xaashi warsame
5.khadiija cige dharaar
6.nuuriya catiiq oo oroma ayad

Hadaba waxa u iman jirey niman  taageera oo ka hela balwada lana dhacsanaa, qaarkoodna doonayey in ay ka bartaan balwada,  waxayna u badnaayeen niman reer hargeysa ah iyo qaar carab ah  waxa kamid ahaa kuwaa ninka laydhaahdo.  Xaaji Axmed Naaleye   Xajigu markaa uu u yimaado kooxda waxa  dhaansi sameyn jiRtey  khadiija  balow  deetana,  lacagbuu  ku dul daadin jirey .
  khadiija lafteeduna waxa ay leedahay heeso ka mida  balwada  heestan waxa ay kaga hadleysaa xaajiga iyadoo ku tilmaamaysa in ay lacag ka qaaday sidan ayeyna tidhi.

wuxuu ingriiska xoogsaday
iyo xajkii maka saaray xaajiga

dadkii balwada hargeysa uga imanjirey intaa kuma ekeyn ee wasxa ka mid ahaakuwan hoos ku xusan
1.xaaji ahmed naleeye
2.cabdirixiin caabi farax
3.cabdiraxman caabi farax
4.cusmaan beenaale oo ahaa somali indian 5.shamsa abokor guduudo carwo
6.maxamed siciid gu xun jire
7.josof garyt oo ahaa nin somali masiixi ah dhamaan dadkani waxa ay danaynayeen balwada oo  u iman jireen magalada boorama.

Balwo baan waxa ay meesheedii ugu saraysey gadhay markii la furay schoolka elementariga boorama 1945kii halkaas oo ay riwaayadka dhigeen, waloow ay ahayd taasi ruwaayadii u horeydey ee arlada soomaalida laga dhigo, se uma habaysneyn sida ruwaayadaha caadiga ah mana lahayn waxyaabo farabadan, se waxa ugu mihiimsan qaybta majaajilada taasna waa ay lahayd.

Hadaba waxaa balwadii ka horyimi  culamadii  boorama  kunooleyd oo waxa laga dacweeyey odayaashii dhalay Dadkan qadiija oo ahaa cige dharaar  iyo cabdi abihii deeqsi warfaa,  waxana lagu war geliyey in ayna ku soo tukan karin masaajidada boorama, ilaa inta ay ka saarayaan caruurtooda,  xumaanta ay ku jiraan,  marka ay halkaa marayso cabdi iyo kooxdiisi waxa  qasab ku noqotay in ay iskaga tagaan magalada boorama, oo ay u guuraan  magaalada jigjiga,  halkasna ay ka sii wadaan kooxdii iyo fankiiba, hasayeeshee wax ka horyimid  mucaradad  weyn oo diidaneyd fanka ,  dhanka culumada waxa hogaaminayey nin la odhan jirey (Xaaji Manati) ahaana sheekha  xadrada  roga waxana kamida tixaha ay is dhaafsadeen,  xaajiga kuwan hoos ku xusan,  

ninwalba balwadii tumayee
ma taydii baa la baalmaray
ninkii balwo iyo balaayo badshow
sideed u badbaadi doontaa
ninkii balwo iyo balaayo badshow
raboow balaayo beerka ugeli

waxana ka mid ahaa  

rasuulka ninkii raaca raaxo helyoow
raboow ha na reebin akhiro

waxa kamid ahaa
saliga nabigaa sareedo lahoo
anagu waan sahaynaynaa
ninkii sino iyo saaqaafka  badshoow
siciirina way danbeysa  

waxa kaloo ka mid ahayd

ninkii xuural caynta
xeer u heloow miyuu mid
xumaatay xalayn karaaa

sidaas ayey u soconeysaa oo waxa lagu jiraa dagaal adag oo dhanka afka ah wax kale iska dhaafoo waxa lagu soo direy caruurtii, inta ereyo loo soo dhiibo, lagu odhanayaa barta ay ku balweynayan,  kaqaada  waxana kaa mid ahayd in ay hablaha balwada caayaan.

dhidhaba dhidhii
dhidhaba dhiish
markey dafka tumi
dalool dheer dabada
danbabey ku leedahay
Kkkkkkkkkkkkkkkk
waxa kaloo ka mid ahaa tix uu u tiriyey cabdi  khadiija oo loo badalay ileen dagaal adag ayaa lagu jiraaye waxay ahayd sidan

 haddii quruxdeeda
 layga qarshooy
 qadiija balwooy
 qacbaan odhan

way ubadaleen

haddii qudhunkeeda
layga qarshooy
qadiija balwooy
qax waan shuban

hadaba markey dhibkaasi iyo macaradadaas ay ku soo wajeheen magalada jigjiga,
cabdi waxa qasab ku noqotay inuu iskaga tago, waxanu guuray magada jabuuti, halkaasoo uu ka sameeyey kooxdii (balwo baan) oo 1946kii waxana ka mid ahaa kooxda kuwan hoos ku xusan.

1.cabdilahi xuseen dabshid
2.xuseen madar suleex
3.aadan cashuur
4.aw muuse indho mood kaariye
5.cabdilaahi jaamac garab yare
6.axmed ibraahim  aw rodol
7.bunki oo ahaa nin oromo ahaa
8.saalax kuwayti al cantari

waxa jira balwada ereyo oromo ahaa uu qoray ninka layidhaado bunki  waxan ka mid ah kuwan
---------------------------------------------------------------------
Lasoco qormada danbe
---------------------------------------------------------------------
QALINKII AHMED MOUSE
 --------------------------------------------------------------------

Suugaanta la unkey

TAXANE----2
-----------------------------------------------------
Suugaanta la unkey
-----------------------------------------------------

Suugaanta la unkey: waa suugaan la garaneyo cidii curisay ee tirisay, suugaantani waxa ay kaga duwantahay inatabadan  waa suugaan aan sii fogeyn  mudadeedu waxana ka mid ah kuwan:-

Haddan gabaygu uurkoo bukiyo  urigi kaa  keenin,
Asaan olol jacayl iyo xanuun  kugu ijbaareynin, Afkuun baad ka leedee tixuhu   arar ma yeeshaane.

  Gabaygan waxa tiriyey odey, aqoonyahan  xaaji adan afqalooc sidaa awgeed waxa uu noqdey gabey  lagarnayo ciddii curisey ama suugaan la unkey.

Soomaaloo  is cuneysa
 oo Isa seegan dhammaannoo
Saqda qaylo dhawaaqdiyo
Sulub laysu cabbaystiyo
Hadba soof la xabbaadhiyo
Sarraaraa demin weydey
Kii laydhiisu na saaqday
Kii sadqeeyey qabaa’ilee
Isu saaray gacmaayee
Saf walaala ka yeelayow
Saaxirkii kala guurrnaye
Sareeyow ma nusqaamow
Aan siduu yahay eego’e
Kanna siib kanna saar.

Geeraarkan aan soo xusay waxa iska leh oo sameeyay  abwaan  Cabdilaahi Suldan Timacadde, waxa kaloo jira maasooyin farabadan oo dhammaan toodba la curiyey.  
Sikastooy ahaataba suugaanta waxa loo si qaybiyaa, qaybo kale waxa se ugu mihiimsan    kuwan hoos ku xusan anigoo iska dhaafi doona kana tagi doona qayba ka mida sidoo kale  aan saarayn sharaxaad aad u badan madaama aynu dooneyno guudka xaadis iyo fahan guud in laga qaato suugaanta  iyo wixii la xidhiidha;-

Gabay
Geeraar
Jiifto
Buraanbur
Hees

Gabay
---------------------------
Gabaygu waa boqorka maansada,  waana ka ugu sareeya wax kastoo la tiriyo ama la sameeyo waxa uu kaga duwan yahay, suugaanta kale ee la unko, habdhaca, luuqda iyo codka u gaar ka ah ee la saaro goorta laqaadayo, sidoo kale miisaankiisa oo aad uga wada dheer dhamaan suugaanta, sidoo kale waxa uu dheeryahay oo uu noqon karaa,  laba  dhac, saddex dhac, iyo afar dhac, sidan afar dhaca waxa u dhigi kara, abwaan farshaxanimo gaar ah ku leh bahda sugaanta.
Waxaynu soo qadan doonaa  tusaalayaal.

Gabaygan waxa tiriyey abwaankii wayna ale ha u naxariistee Cali Jaamac Habiil markuu la hadlayey Sayid Maxamed Cabdale Xasan kaaso  si wayn iskaga soo hor jeedeen, isna dhaafsan jireen gabayo, ay isku tirin jireen, midba midkale ka dhicin oo xiiso badnaa.

Tawraad iyo injiiliyo  furqaan kala tol weeyaane toolmoonihii Maxamed baw u tegey ilaahaye tawaxiidku na faray  looxyadey noogu taal weliye,
waa tiir aan naga liicihayn taannu leenahaye.
waxa lagu tilmaansado sharciga malaha tuurtuure,
 rasuulkii wuxuu naga taga tiruu taabka ku hayaaye,
 tacabkii ba’ waa sida fircoon tab iyo diinaade  isagaba badbaa lagaga tegey  naarna lagu tuurye,
 kanna taakadaas baw  hadhoo waa tukubayaaye
Ha targaafo sida towja geel tuurin baw qorane

 Gabay gan aan  hoos ku xusay waxa tiriyey abwaan  aqoonyahan Xaaji Aadan Afqalooc wuxuuna yidhi sidan:-

Duhur baa bashiir lagu shanaqey daar agtiina ahe,
Damal la hadh galay jabsheen waqay duloobeene,
Dahriga iyo laabtey rasas kaga daloolsheene, Isagoo dam iyo dhiiglahoo maro ku duuduban, Dadkii unecbaa iyo kufaar daawasho u yimidee, Dacsad iyo ihaaniyo cagbaa lagu sii  daraye, Maydkiisa daahira markii dibada loo tuurey, Niminkii dilkiisa qirtiyo  idinka duunkiina,
kolkii Aaska loo diidey waad wada dul joogtene, Aasab haddaad duriyadii tihiin kama dareertene,

Sidoo kale waxa jira, oo aynu kor ku soo xusney in ay gabayadu, leeyihiin saddex dhac iyo afar dhac,  inkastooy badneyn, gabayada lagu dhex arko, waxase arki kartaa tuducyio  kamida gabayada in ay ku jiraan,  markaan ku leeyahay saddex dhac ama afardhac waa in xarafka uu gabaygu ku socdo uu saddex jeer aad ku dhex aragtaa, tuduca ama laynka sidoo kalena, afarjeer aad ku aragataa marka layidhaahdo gabaygaasi waa afardhac.
Waxa aynu soo qaadan doonaa  gabayo isku jira  oo kala du duwan.

 Laba dhac
------------------------------
1-Faaraxow galgaldkaan dhigiyo, gama’a la’aantayda

 Saddex dhac
--------------------------------------
2-Cartaneey camuud la iska qaad, ceelkii reer magane,

3- Gar adkaatay xaajado guracan, guurti kala maagtay,

Afar dhac
-----------------------------------------
4-Xasan iyo Xuseen iyo Xirsaa, kaa xusuus badane.

5-Kun  kow iyo dumar kurtood, haddii la isku wada keeno,

Walooow aysan badneyn gabayada noocan ah, se waxay ku xidhantahay, abwaanka iyo aqoonta, uu u leeyahay dhaqanka, afka soomaaliga iyo ereyadiisa kala jaadka ah ee ku jira luuqadan duxda iyo danbarka miidhana, afka soomaaliga .

Geeraarka
-------------------------------------
Geeraarku waa ka labaad ee  ugu sareeya maansada   waana ka caan, bulshada dhexdeeda, waxana  lagu cabiraa dhamaan wax kastoo,  loo baahanyahay in laga hadlo ama laysku sheego, sidsa waano,  gubaabo iyo  duurxulka,  arimaha dhaqanka, siyaasada, iyo arrimaha bulshada.
Sidoo kale waxa lagu amaanaa dhamaan, waxkastoo in la amaano la doonayo.
Geeraarku waxa uu kaga duwan yahay gabayga luuq ugooniya  ayuu leeyahay, sidoo kale waxa uu kaga duwanyahay habqoraalka iyo  miisaankiisa oo ka hooseeya gabayga.  waxana kamida kuwan hoos ku xusan.

Geeraarkan waxa tiriyey  raage ugaas oo u tiriyey   faraskiisii oo uu ku amaanay.

Gamaan waa magac guude
Sange aan gabaneynoo
Heerimaadka giigtiyo
Magaalinnkii gud banaayee
Waayeelku uu ku gargaartiyo
Geenyadii dheddigneydee
Gidigood ka dhaxaysee
Haybta way isku gartaane

geeraarkan waxa tiriyey abwaankii weynaa ee  soomaaliyeed,  Cabdilaahi Suldaan Tima-cade isagoo,  amaanaya calanka waxa uu yidhi sidan:-

Calankaanu sugaynee
Sahankiisa ahaynoow
Sagal maanta daroorayoow
Saqdhexaanu ahayne
Kii soosaaray cadceedow
Samada kii u ekaayee
Xiddigahaa mid la siiyayoow

-----------------------------------------------------------------------
Qalinkii Ahmed mouse (Ahmed cade)
Refencesekuna waa
Buugeyga hiddo-koob/qaybta suugaanta
------------------------------------------------------------------------

-----------------------------------------------------
LASOCO QAYBAHA DANBE
-----------------------------------------------------
Shaahuna waa cadadeena kkkkkkkkkkkk asxabeey

SUUGAANTA SOOMAALIDA

Af soomaaligu waa  mid ka mid ah afafka ugu xikmada iyo suugaanta badan, waxana afsoomaaliga loo qaybiyaa  laba qaybood oo aad u waaweyn midkastana goonidiisa u balaadhanyahay , mid kastana gaar ahaantii ukala qaybsamo qaybo farabadan, waxana  ay kalayihiin:

Tix

Tiraab

Tix
Tixdu waa qaybta ugu muhiimsan uguna qaalisan af soomaaliga, waana macaaneeyaha luuqadda la’aanteedna  afsoomaaligu usan  jirilahayn ama la xisaynlahayn. Tixdu waa wax kasta oo (hab udhac , luuq , qaafiyad,misaan iyo xaraf raac leh) waxakale oo looyaqaana maanso.

Tiraab
Tiraabtu waa qaybta  hadalka   caadiga ah ee maalin laha ah, sida wararka sheekooyinka iwm, ee afka soomaaliga
qaybtani waxa ay kaga duwantahay,qaybtii hore malaha xaraf-raac,  misaan iyo waxakastoo ay leedahay sugaantu.
Suugaantu waa  magac guud  oo ay wadaagaan dhamaan waaxyaha kale ee aan soo sheegayee tixda, waana inta ugu macaan afka,  waxa kaloo lagu masaalaa labeenta afka , la’aanteedna aysan yeelaneyn wax macno ama dhandhan ah.
Suugaanta waxa loo qaybiyaa laba qaybood oo waa weyn  oo kala ah:-

Suugaan la dhaxley

Suugaan la unkey

Suugaanta ladhaxley:- waa suugaan aad  u badan, se waa suugaanta aan la garaneyn cid  curisey taas oo  ka  dhigtey suugaanta mid ladhaxley, mana sheegan karto  cid gaar ah, waxa ubadan sugaanta la dhaxley  heeso hawleedyada, hees ciyaareedka  iyo maahmaahyada kala duwan , sidoo kale  waxkastoo la garaneyn cid samaysay iyo shaqsi hal-abuuray.

Waxa kamida kuwan:-

Hormo inay timid                                                                                                                               Oo horweyntahay        
 Waan hubaayoo
Way ihor joogta

Tixdan yar ee koobani waxay tusaale unoqon kartaa sugaanta la dhaxley, waxa laga  soo gaadhay  geel jireyashii hore ilaa maantana, waa laqadaa.
Suugaanta ladhaxley waxa kaloo tusaale unoqon kara kuwan hoos ku xusan:

Baran barshaalayeey
Buulshareeraay
Ma maantaan bahkuu helay

Naagtaan daah xidhaneey
Doco dalooleey
Ninkaagii dabashoodyeey

  Faruur dhabashada
  Ninkii fududiyo
  Fulaybaa ka cabsada
  Faruur dhaboo
  Ha igu filiqtamin

Botor nin bowsaday
Nin uu  beerka kala jaray
Ninbartoo iskaga tagey
Nin bartiisa dhaafsaday
Ee afartiinan booddo xun
Waa idinkala  beddalayaa

Soddon inaadqadi
Surmi inaad mudan
Salal inaad  mari
Suudi inuu  jiro
Suubay  garroo
Sidaa ku biyacab

Arooskeena aamiin
umulo wiil leh aamiin
Arooskeena aamiin
Alloow tiiri aamiin
Alloow taqbal aamiin
Arooskeena aamiin

Dhamaan heesahan waa heeso la dhaxley,
oon la garaneyn cid sameysay iyo qofkii  ugu horeeyey ee ku heesay.
Heesahani waa heeso laysku soo gudbiyey ka awoow ka awoow, waalidkastaana caruurta uu baray.
Lasoco

Qalinkii Ahmed mouse
Tix raacuna waa booggeyga  hiddo koob / qaybta suugaanta

Alla mahad leh

CAJAB

CAJAB
-------------------------------------------------
dadku maan gaabana oo qadiyad xumaa,  dadkii wax cunay musuq maasuqa iyo hanti lunsigu ku cadaa,  haddana u dood,  una baadh bal meel wanaagsan dadkana kana qari xumaantooda sida cadceeda u muuqata, miyey suuroobeysaa...?
Dadkii mashruucii biyaha, meesha la ogaa meriyey, aayarun iska idhi wayfashilantay, sharaxaadna ka bixin meeshii ay ku danbeysay, malaayiinkii dollar ee la soo dawarsaday,

 raggii eedu dusha ka saarneyd ay  iska laafyoonayan magalada, maxkamad iyo garsoor midtoona la keenin, taasi waxay muujineysaa habac sanaanta iyo dhegweynaanta shicib.

Maantana waxay shaadh ayna lahayn,  gashataba waxa diirada ku qabtay,  kuna ifiyey toosh weyn, wadanka imaraadka oo ay nagu tidhi hishiis ayeynu la sexeexanay.

xoge hoose sidey tibaaxayaan imaraadkuna sheegayey in dakedeena waxlaga weydiiyey qaybna ka ahayd dowlad isku sheega xamar fadhida, hasa yeeshee waxa nasiibdaro ah iyo rajabeel ku sii dhacay hankii shacabkee rumoobey hiigsiga himalida  dalkeena,  kkkkk waa ereyo ka mida  heesaha guul wadeynta ee aan ka dhamaan idaacada radio hargeysa iyo tvga qaranka,
Waliba waxa ka siidaran horaaloosoconayaa, laakiin waxaan arkaa dib u socod iyo in somalia arinkeenu wali hoostago.

Akhriste fikirkaaga, aragtida, mabda'aaga siyaasiga ah waa in uu ka xoroobaa qabiilkaga,  xisbigaaga,  iyo dhamaan  cidkasta, kuna cabiri karto waxkasta,  hab ay ku dheehantagay wax tar, hadal sal-fadhi iyo aqooni ku jirto,  laakiin iska ilaali inaad danaha qaranka uga hortimadid qabiil, aragti xisbi iyo anagaa ah sidaa.

Waxaasi waa waxyaabaha ragaadiyey, kana dhigay fadhiidka siyaasadeena mudooyinkii u  danbeeyey ee, lagu jiray hanti boobka, dhac-siyaasadeedka iyo xidhashada shaadhka qabiilka, waxaasba waxa raali ka ah in lagu sameeyo,  waa shicibka lagu baqa galiyo nabadaada ilaasho, tolooow iyaguna miyey nabad ubaahneyn....?

--------------------ALLAH   MAHADII------------------
--------------------AHMED MOUSE---------------------

Guurka iyo caado dhaqameedka somalida

Guurka iyo caado dhaqameedka somalida 

Guurku waa  heshiis  shari  ah oo ku qotoma  diinta ama dhaqanka

 Waana afgarad ka dhex dhaca  laba qof oo lab iyo dhedig ah   kuwaas oo ku heshiiya  in ay reer  yagleelaan ama ay dhistaan 

Guurku waa saldhiga taranka aadamaha  oo haduu guur jirin waa uu  dabargo'i lahaayeen dadku 

sikastooy ahaataba bulsho waxay ka unkuntaa  dhismaha qoyska  waxa sida la og yahayna dhidibada u aasa  guurka kalsooni dhex dhacda  labada qof ee isguursanaya  ama is fahan dhex mara  labada jinsi  ama labada shaqsiyeed   

Guud ahaan bulshooyinka caalamku waxa ay  ku kala duwan yihiin  dhaqamada iyo caadooyinka la xidhiidha  dhanka guurka  taas ood arkeyso wax yaabo badan oo lagu kala tagsan yahay  hadaba dadyowga somaliyeed waxa ay  leeyihiin caadooyin u  gaar ah oo cidana  lawadaagin 

dhamaan somalida dhexdeeda  cadooyinka waa ayka kasimanyihiin waloow ay jiraan kala duwanaansho  deegaan  kaasoo sababay    farqiyo   dhanka guurka ah  

hadaba waxa jira  guurar farabadan  iyo caadooyin kuwaas oo ka baxay saaxada nolosha  bulshada soomaalida 

waxaynu isku dayidoona in aynu si kooban  u sharaxno  guurka    iyo  caadooyinka  somalida

NOOCYADA  GUURKA SOOMAALIDA

Guurku waa noocyo badan yahay  midkastana  waxa uu wataa  caado soo jireen ahayd oo laga dhax lay   dadkii hore ee somalia ahaa   waxanad arkeysaa in ay   yihiin soomaalidu dad  dhaqan s facweyn lahaa  muddo badana   xoojinayey  dhaqanka se waxa maanta ka muuqda bulshadu    dhaqan ka guur iyo ka sii  fogaansho ay sabatay  ka imaanshaha    dhulkii dhankaqanku  yaalay  siada miigii waxana ka mid qaar dabar go'ay  iyo qaarkale oo sii dabar go'aya  waxana ka  mida  guurarkii  hore  ee soomaalida noocyadan

v  Geed-fadhiisi

v  Heerin

v Dhabar-garaac

v Xigsiisan

v  Dumaal

v Godob-reeb

v Xudun-xidh

 

Geed-fadhiisi

Geed-fadhiisigu  waa  habka  ugu  sareeya guurka soomaalida  waana guurka   ugu maamuuska badan     uguna sharafta badan  waxankamida  qaababka uu u dhaco  ama loo gudoomo inanta  laka guursanayo  qaabkan hoos ku xusan

marka hore doobku waxa uu   sahan u gali  jiray soona day dayi jiray   isaga  iyo dhalin yaro  kamida  beeshiisa  waxayna dhalinyaradaasi  ku taakuleen jireen  doobka  si uu usoo helo inan  tii ku habooneyd wiilka

inanta laguma deg degi jirin  oo way hubsan jireen in ay tahay  inan  gabadh gaari ah oon  baaliyo basritoona ahayn sidoo kale inantu  iyaduna  dhankeeda ayey iska tijaabin jirtay  doobku    haduu ku qanco      inanta  waxa intaa ku xigtay     in reerka  ayaa loo sheegi jirey  inanta hablaayo  in loo so geed-fadhiisan doono  malinta caynkaas ah  reerka ay inantu ka  dhalatay  waxa ay isku diyaarin jireen in ay sameeyaan   una  waabaan geedkii inanta lagu bixinlahaa   kaaso muhiim ka aha dhaqanka somalida  waxakaloo reerku diyaarin jireen sooryo  lagu cuno inta lagu jiro bixinta inanta 

hadaba inta ay socoto hawsha sooryentu waxa dhex socon jirtay   kaftan iyo taarriikhada  hablihii hore ee  la  kala  guursaday  iyo guulihii ka  dhashay  ayaa lays dhaafsan jiray     intaa kadib waxa  madasha ka kici jiray    af hayeenka   martida oo hadalkiisa ku soo koobi jirey

Mantana muraadkayagu waa hablaayo ood  hebel siisaan oo nagula xididaan

markuu dhamaysto waxa hadalka kadaba qaadan jirey nin ka soo jeeda dhanka martida loo yahay ama inanta bixinaysa  isguna waxa uu hadalaka  ku soo koobi jirey  sidan soo socota 

Idin siinay idin kula xididnay   hablaayo

marka intaa lays dhaafsado waxa loogu jawaabi jirey [idinka gudoonay] intaa kadib waxa gacanta isaari jirey wakiilada  ka kala socda  labada dhinac  sida caadada ah inantu kama soo qaybgali jirin    ama kama aysan  xaadiri jirin  geedka iyo madasha  lagubixinayo  sidoo kalena inanku kama hadli jirin   goobtaa

islamadasha waxa lakala qaadan jirey gabaati

Gabaatigu waxa uu ahaan jirey  faras shaabuug  kitaab quraan ah iyo waxyaabo kaloo qiimo badan

hadaba waxa inanta bixin jirey inant  inta badan  aabeheed  oo ah ninka ay ka godo  arinta gabadhisa ama inantiisa  waxakaloo bixin jirey hadii lawaayo  ama sababo kale ku yimaadaan  awoowgeed oo ah  masuulka  labaad ee inantu ka godo ama bixin kara  wxakaloo soo raaca  adeerkeed  ama walaalkeed haduu qaan gaadh yahay  intaasiba waa ragga aasaaska u ah dumarka  ee bixinkara      waana  lagama marmaan 

     HEERIN   

   Heerinku waxa uu ka mid yahay  guurka soomaalida  ama caadooyinkii hore ee laga soo gaadhay  dumarkii hore  ee soomaalida ahaa

guurka heerinku waa guurka  inta ay gabadhi  reerkooda ka tagto  aysan   aabeheed bixin oo ay reer iska dul fadhiisanto  ooay tidhaa  waxaan ahay inan    heerin ah

waana guurka soo go a  dumarka  marka  la guursan  waayo  ama ay  gashaanti ay noqoto oo uu guurku ka raago  waxa kaloo kamida     in inant ay nin isaaqsatay  ama eegatay  ooy doonayso in ay guursato   sidaasina waa ay keeni jirtay

 waxa kamida qaababka uu u dhaco      guurkan 

in  ay  hablo   dhowr ahi  ka raago  guurku  ama ay noqdaan hablo  waaweyn   oo la danayn waayo   ka  dib  waxa ay gaan san  jireen  in ay isaga tagaan  deegaanka ay ku nool yihiin  oo ay tagaan deegano kale waxayna ahaayen  guurdoon  oo sida ay u socdaan ayaa reerka ka soo horbaxa ay iska fadhiisan jireen  iyagoon idan waydiisan

markaa waxa la odhan jirey waxa inoo soo galay hablo  heerin ah  waxan kala qaybasan jirey  ragga reerka jooga  oomarka  meel laga eego guurkani waa guur qasab  oo waxa jira  haddii aad soo saarto hablaha  xeerar adag  oo ay  soomaalidu ku dhaqmi jireen  waxana kaimd ahaa in  inant heerinka ah ee lasoo saaro ay tahay sharaf dhac  oo lagu xadgudbay sharafta qabiilka ay ka soo jeedo iyo sharafteeda  waxa kaloo  xeerarka soomalida kamid ahaa  inan ta lasoosaaro iyda oo heerin ah in  magteedii labixiyo  oo  50 halaad  la dhiibo   xeerarkani waxay ahaayeen qaar muhiim ah oo aan suurta gal ahayn in dhayal layskaga  daayo                                                           

xaalkuna waa uu adkaa  oo haday qabiil bixin waayaan waxa lagu  tala gali jirey dagaal   goobtana waxa ka dhici jirey  colaado horle 

   DHABAR-GARAAC

 Dhabar-garaacu waxa uu kamid yahay qaababkii loo ggursan jirey    gabdhihii soomaalidi hore 

guurkani   waa guur qasab ah oo waxaad arkeysa  sifooyinka xun ee uu leeyahay   waxana kamida qaabka uu udhaco

in  inani   ay nin ku tidhaa ima guusaneysid aniga oo  ku dayriso  guur uu waydiistay   ka dib marka uu xanaaqo waxa uu samaynayaa in iyda oo   adhi la joogta ama   ciyaarka ciyaareysa uu soo qabto isaga iyo dhalinyaro kale oo uu soo  kaxaystay   waxana  si garbaduub ah loo soo  kaxayn jirey  inanta oo hadii ay  diido in ay  laba dhangadood  gosha u galiyaan ayey qaadi jiren   waxa kale   lasmayn jirey  intaa ka   dib in inanta uu abeheed qasab ku bixiyo ileen waa la taybee

    XIGSIISAN

xigsiisanku waa nooc ka mida  guurarka soomaalida  ay caado dhaqameed ay u leedahay  oo laga soo gaadhay  dadkii hore  ee soomalida   ahaa

xigsiiisanku wuxuu imaada  marka   ay dhimato   gabadhii  uu  qabay nin  ka dib  waa marka uu reerku siiyo  inankii   isla reerkii  ayaa  layidhaa hebel wuu xigsiistay  inankale ayaa la siiyey

inta badan  waxa ninka lasiin jirey   marka ay ka dhimato gabadhiisi hore  ee uu qabay     inan ay walaal ahaayeen    marxuumadii  ka  dhimatay ninka 

inta badan  waxa  ay dhici jireen  marar dhowr ah   waxana ka mid ah

Gabadhu  ama marxuumadu ay ka tagay caruur  yar yar  oo loo gu  daneynayo     caruurta   iyo reerka

In  ninku ku cusub yahay guurka taasina waxa la siiya gabadh  kale  oo ubadasha tii ka dhimatay  taasina    waa ay keenta  xigsiinka

 ujeedooyinka  xigsiisanku waa   wax wanaagsan oo dhaqan ah  kaasoo  loogu danaynayo  caruurta   iyo reerka oo looga baqaayo  in ay dayacdo  hadii gabadh kale soo gasho   caruurtana si ku haboon u dhaqi weydo  caruurtii  rajoowdey   ee hooyadood ka baxday 

waa caado  aad u wanaagsan  waxayna ka mid tahay   dhaqameed waana guurarka sii dabar go'aya ee guurarka soomaalida 

   nin la odhan jirey samatar baxnaan oo xigsiisatay gabadh  markey ka dhimatay  tiisi hore  waxa  uu gocday  in ay san u dhigmi karin  tani gabadhiisi  hore  ee la odhan jirey  cibaado  waxana uu tiriyey  tixdan    waxase u soo jawaabay   nin  ay gabadh ay is xigeen oo ku leh waar  hab laha  ama gadadha  waa loo xil qariyaa ee u xil qari ankuba hablaha waxba kama sheegne 

caku dunida cuur  wada dhashaa       qaarba cayn  yahaye

caleemaha baxayaba darbaan            carun ku dheehnayne

yaa yidhi cibaadiyo  tanaa                   caano  wada  nuugay

waa tan jawaabtii

Ninkii qaawiyaa dumar  ku arag      qoonsimaad badan e

 Anagguba hablaha  waa  qabnaa    waana qarinaaye

 Qaylada maxaad  samataroow   kor ugu qaadaysa

     

  DUMAAL

 Dumaashu waxa ay ka mid  tahay  guurarka sii dabar go 'aya  ee ka dhexbaxay   bulshada dhexdeeda  waxana ka mid  tahay  caado dhaqmeed  laga soo gaadhay dadkii  hore ee soomaalida

 dumaashu waxa ay ahayd   marka walaalka uu  ka dhinto  ama  inadeerka  gabadh uu qabay  ood  guursato  adigu  ayaa la odhanaya    hebel waxa uu dumaalay  hablaayo  

dumaashu waxalogu danaynaya   caruurta  si ay u dayacmin oo aan  raaska uusan u soo gelin nin  caruurta waxba u ahayn  

dumarku  madumaalo qof  aysan dooneyn oo ay ka raali ahayn aysan ragganimadiisa geesinimadiisa ay hubin  wuxuu yidhi nin abwaan  ahi isaga  oo kahadlaya arintaa  waxa uu yidhi sidan 

ü Madumalo  naagaha  ninkay     nolol ku dayrshaane ;

abwaan  salebaan carrabey

GODOB-REEB

Godob-reebku waa  nooc kamid ah   guurka soomaalida  ama siiyaabaha  laysku siiyo   hablaha

gudob-reeb ku wuxuu  dhacaa  marka dhiilo  ama dagaal ka  dhex  dhaco   laba beelood oo meel wada dagan 

marka  beeluhu    islaayaan  kalana gaadho dhiig  dadkuna kala kaad sadaan  isku socodkii colaada awgeed ayaa  odayaasha labada beelood ay iskugu iman jireen  geed hoostii si ay u  xaliyaan dhibaatada  ka taagan    bulshada ay ka soo jeedaan   iyo habkii nabad waarta loogu soo dabaali lahaa   ayaa ay howsheda  galaan 

  garta waxa laysku haysto iydoo ay u gar  naqijireen  dadka baxsan  labadaba  waxa hubaal ah   in ay labada beelood ee colaadu ka dhexayso  samayn jireen  in guurtidu tidhaa  beelwalba  waa in ay soo saartaa  hablo dhowr ah

ka dib waxa lays waydaarsan jiray  oo lakala  guursan jirey 

halkaas ayaa labada reerna ku xididi jireen waxayna  noqon jireen   umad  aan kala maarmina oo abti  iyo inankii ku  ahaan jireen

 sidaasna waxa loo samayn jirey   in  ay nabadi ku dhalato   wayna ka dhalan jirtey

    XUDUN-XIDH

Xudun-xidhku waa nooc ka mida siyaabaha ay soomaalidu isku guursato  waana guur soo jireen ah oo  laga dhaxlay dadkii hore ee soomalida ahaa  wana mid qiimo badan

xudun-xidh  ku waa marka inanta uu  aabeheed ku idhaahdo hebeloow  inankaaga  ayaan inantayda  ugu xudun xidhay oo macneheedu yahay  way is guursanayaan markey  weynaadan 

  hadaba guurka noocan ahi waxa uu dhicijirey  markey  laba qof  ama labada waalidi ay saaxiib isku dheer ahayeen ayaa ay inta badan  sidaa  samayn jireen si ay san u kala tagi  una kala fogaan

guurkani waa guur dhib badan oo aad u adag mataqaan inantu inanka ay guursanayso  raalina kama aha  mana wada hasaawin  maysan dooran iyadu waxa kaloo intaa lawadagaa inanka 

guurkan waxa lakala  gudoomay inantaiyo inanka oo yar ama uurka ku jiraan hadaba marka dhan laga eego noocan guurka ah ma 'aha mid fiican oo loo bogikaro

soo koobid   caadooyinkii hore ay samayn jireen dadkii  soomaalida ahaa xiliga guurka

KAALADA:   kaaladu waa  dhaqan ay leedahay soomaalidu  waana caado soo jireen aha  guurkana u ah wax muhiim ah

hadaba kaaladu  :ereyga sida kamuuqata   waa taakulayn   iyo wax tar   qof ubaahan in loo gargaaro micnihiisadhabta ahna waa gargaar

kaaladu waxa ay ahayd  in  inanka guursaday xoolo loo ururiyo   dadku siiyaan maal inta ay  karayaan  ayuu qof kastaba keeni jirey

waa waxa wanaagsan  in lacaawiyo dadka ama  qoyska cusud ee hadda la yegleelaayo  hadana waa ay ka xishoon jireen  dadku in ay guursadan iyga oo faramadhan   taasna waxa ka hadlay abwaan la odhan jirey  Xuseen Qasaal oo lahadalayey inan uu adeer u ahaa isada oo yidhi inan ayaan guursanayaa aniga oon xoolo faraha ku hayn abwaankiina waxauu  yidhi sidan

Nikay oori caydhihi siidii aarka          daba joogto

 Goortuu ayaamo ugalmoodo     aradku  hayn waaye

Inkastood asaag  kula midiyo       ayni kale raacdo

Waxaad iman ayaantuu tashigu   oodan kaa gale e         

 Adeerkaa rumaad  baan ahiyo    aabahoo kale e

Arintayda maqal  jeer danbaa      la arki doonaaye 

waxakaloo  lasheegaa in Abwaan  Cismaan Aadan  Dibi oo xoolihii ka  kala dhimeen ayaa abihii  waydiisanayey  geell uu ku daro xoolaha reerka loo geynayo waxana uu tiriyey tixdan hoos ku qoran

Aabow rag manidiisa                    waa madhacsamaadaaye

Aabow ma meermeeri karo        mayayna soo hoorye l

Aabow  hadaan laga makalin       maahirey dhaliye

Aabow mar qaliil iga madhwayn     ha igu maydiyayne

Aabow  marbaa igu  hadhaye        mawsinkii ridaye 

Aabow mar qudha waadan  arag     midab haldhaaleeye

Aabow midha faarax   iyo              madaxdii weeyaane

  

Yarad: yaradku waxa uu ahaa xoolaha  labixinaayo   marka  inanta lala soo wareegayo   

 Gabaati : gabaatigu waxa uu ahaa  xoolaha  lagu bixiyo   madasha   la fadhiyo  ee inanta lagu bixinayo

 hadaba yaradku waxa inta badan inanta  lagu jaangoyn jirey  yaradkii hooydeed laga bixiyey kaasoo inuu kabato mooyee inuu kayaraado ay adkaan jirtey

ninka waxa lagu qiimayn jirey ama lagu maamuusi jirey  inta uu ka bixiyey  xoolo inanta uu guursaday  xoolo  badan in aad bixiso waxay ay ahayd  mid uu ku faano hadhowna uu kula gorgortomo  ragga ka soo dooni doona hablihiisa

 waxaynu soo qaadan doona  tixyar uu leeyahay  cabdi bacaluul   oo intuu xoolo laxaad leh bixiyey  lagu soo  yidhi   soo kordhi waxan angu hablahayga  kumabixinee

Xoollaa laxaad leh ee waxkale     libin ma hooyaane

 Lixdan adhiya  iyo qaalibay           igaga laaleenee

Liil geliya  caawana  wixii                lagula laabmayo 

Hadaba waxahablaha lagu bixin jirey  xoole ahaan marka la eegayo waxau badanaa uguna qaalisanaa inana ku soo xero gelinaya  waa geell geelluna waa xoolaha ugu  qaalisan ee ay dhaqdaan dadka sooomalida  waxana cayna in hablaha  lagu bixin jirey geella tixdan uu leeyahay  Abwaan Salebaan carrabey 

wuxuuna yidhi sidan

Guurdoon haddaad   tahay      asaad geela bixinayso

Waa gaadan jirey  inan          ninkii goosan  karaayaa

Gabadh waliba waa hooyadeed  tay  ugurataaye

MEHER :

meherku waa xoolo aan reer iyo qoysna lahayn oo lasiinayo gabadha   waana xaq  ilaahay ugu waajibiyey ragga inay dumarka siiyaan  waxa  waana shardi  diineed oo hadii lawaayo uuna  ansaxayn   meherku

Meherku sidoo kale wuxuu lafdhabar  u yahay ka heshiinkiisu  fulida fulida guurka    iyo habi usocodka hanaqaadka   in la noqdo lamaane wadaaga nolosha

inkastoo lagu kalaa duwanaa deeganada  soomaalida  wax yaabaha lagu bixin jirey meherka  gabadha   inta badan caan ahaa  geella dayowga kale een haysanin  geellna waxa uu ahaa kolba waxa ugu qaalisan ee laga helo  ama laga  isticmaalo  deegaanka ay ku noolyihiin

DIIQQDA

Diiqadu waa xoolaha lasiiyo reerka cusub ama labada qof ee is guursaday ama labada qof ee lamaanaha     noqday

dhaqankan oo laga wada sinayen waa caado lagaga dhaqmo gobolada qaarkood

marka la bixiyo inanta  ayaa labada qoys ee xididay  ka balamiyi jireen  waqtiga aqal galka  kaas oo aan ka yaraan jirin muddo sanad ah  muddada  sanadka ah reerka laga guursaday  inaanta ayaa waxa ay sii diyaarin jireen  aqalkii aygali lahaayeen reerka cusubi oo dhamaystiran

MARIIN

Mariinku  waa  dhar  dahab ama  lacag adag   uu keeno wiilku  una keeno  inanta ama  aroosada

berigii hore waxa  ugu mihiimsanaa  oo mariin layskugu keeni jirey cunaabi  suuqad iyo muriyad  beryahan danbe ee magaalooyinka layimi waxa ugu qaalisan  dahab  lacag   wax mariin laysku siiyo

waxa laguda  galaa  intaa kadib in  arooska ladiyaariyo oo  lasameeyo madal laysku arko  lana oogsado mashxarada ciyaaraha  heesaha  gabayda geeraarada   buraan burada  iyo waxkastoo ka qaybqaadan kara   farxada waloow  maanta ay ka gedisan tahay   waxyaabahaynu   kor ku soo xusnay

GELBINTA  AROOSKA

 Marka aqalka ladiyaariyo  ayaa  arooska iyo aroosada  midba  dhinac laga soo galbin jirey iyadoo loo soo wado  madasha  ama aqalka  loo diyaariyey haduu yahay laba daryaale iyo  ganbisba midku doonaba hanoqdee  aqalka  loo  dhisay ayaa la keeni jirey   galbiskuna berigii hore  lugbuu ahaa

aroosada  dumarbaa soo galbin jirey  mushxarad iyo heeso  ugaar ah yaa ay u qaadijireen aroosada  iyaga oo daafaha kasocda   marka ugu danbeysana  waxay keeni jireen    aroosda  hoyga  iyada oo faraxsan  lagan adheenaayo  waji furan   

inta badan  waxa aroosada ay wadan jirtey  ilmayar  ama daadahayn jirtey  sidoo kale  waxa ay sidan  jirtey  dhiil caano ah   sidani waxa ay ahayd  filasho  iyo rajeyn wanaagsan oo looga jeedo caruur iyo xoolo badan

Ragguna

 ragguna  geestooda  ayaa ay  kasoo galbin jireen  arooska  ayaga oo  ku labisan   dhar   aad u bilicsan una badan   dharka hiddaha  iyo dhaqan kaynu u  lahayn   sitana   gaashaan iyo waran  marka layimaado  hoyga   arooska ayaa ciyaar lakala oogsan jirey  ragga iyo  dumarka   

waxakaloo jirtey in aroosada  lasoo raro  kahor ayaamaha  arooska oo lakeeni jirey  aqalka  cusub   hooygeedana waxa looga dhisi jirey  meel  ka yara durugsan raaska

HEESAHA    AROOSKA

 Marka  inanta  lasoo kaxeeyo ee  aqalka lasoo  galbinaaayo   aqalkeeda  waxay dumarku  uqaadaan  heesahan  kuna guubaabinayan

  gaarinimada  iyo isku filnaasha  ay reerkeeda  ku dhaqilahayd waxaana kamadh neyn ducooyin ay u du cayn jireen     una filaanjireen ubad iyo  xoolo badan walina  dhanka wiilasha ayey ubadin jireen

 waxana kamida kuwan hoos ku xusan

Gabadha soo gelbiyey

Gedo xariireey

 ninbey  jabaday

 jookh dheereey

Qacmo meel wadatooy

 Gabadha qaliifooy 

Wacayskii qoraye

Adigu qaadooy

Qaalmo meel wada tiyo

Gabadh qaliifooy

Wacays raagey

 lagaa reebyeey

Arooskeena aamiin

 umulo wiil leh aamiin

 Arooskeena aamiin

Alloow tiiri aamiin

Alloow taqbal aamiin

Arooskeena aamiin

GAAF

 Gaafka waxa laga isticmaala gobolda qaarkood  oo loma  dhama waa meel la waageeray oo  lagu qurxiyey gogol  sharaxaad  kale oo lagu  soo gunaanado xaladihii iyo munaasibadihii socday  arooska  habeenkaas xeedhadii arooska   la keenaa  oolagu soo bandhigaa dadka  hortooda  is la habeen ka   waxa suga   habsami u socodka    madasha   iyo kala danbeynta hablahaasi waxay sitaan ulo ay  ku hagaajinayaan   kuna edbinayaan  qofka xumeeya  madasha

xeedhadu waa fujaan  ay ka buuxdo muqmad taasoo lagu dahaadhay  timir laga saaray  laftii lana xashay waxa ku qofilan dabaq iyo sati oo sidii gabadh caruusad ah ayaa loogu soo lebisaa waxna loo xidhaa maro  masar hilqado  katiinad boqor dhacleh  kabo intabadan waxa lagu xujeeyaa   ragga ka  soo jeeda   dhanka ninka arooska ah  dhalin yara  ayaa is ku dayda  in ay furaan se   ma gartaan    mana  fududa  sida lagu furo   xeerada  waxana fura qof aqoon dheerada u leh  dhaqan ka  kuna xeerdheer  hidaha  iyo dhaqanka 

furida waxa laga bilaabaa   hilqadaha katiinada  iyo masarka oo inta hoos loosocdo ugu danbeyntiina  waa laga wada siibaa  ilaa kabaheeda  qofkastana oo garan waayana  hablaha ayaa   ku karbaasha  ulo

madashani waa madal laysku xujeeyo  laykuna tijaabiyo maskaxaha  kala duwan ee binu aadamka  jirabkuna kama  maqna  waxa kaloo lasameeya   in lays waydiiyo    hal xidhaalayal    suaalo   dhankasta ah qofkii garan waayana waxa  xukumi jirey  maxkamad ay samaysteen   wardiyaasha  madasha   ama askarta meesha joogta  askartu maaha askartii caadiga ahayd ee aynu naqaanay waa  dhalinyaro madasha  jooga oo  dadka su aalaha waydiinaya 

madashani waa madal  ay isku  bartaan dhalinyarada arooska ka soo qaybgashay  taasina waxay fursad sii saa in ay samaysmaan  qoysas cusub   ku waas oo salka u sii adkeeya  jiritaan binu  aadam ka iyo tarankiisa 

xididaynta guurka

  xididaynta  guurku waa  waxa ay isku noqonayaan labada reer ee iska  guursaday  maraka laga hadlayo dhaqanka soomaaliga 

xididnimadu  waxa ay ka dhalataa  guurka    oo waxa lo odhanayaa labada  reeri waa  xidid  iygoo looga jeedo labda reeri inay

 waxbay kala qabaan  sidoo kale xidinimadu waxay dhalisaa in  lays ixtiraamo lays sharfo  lays maamuuso  qoysba qoyska kale

inanka arooska ah  abihii waxa uu unoqonaya   inanta lasoo guursaday soddog hooyadana waxay unoqonaysaa inanta aroosada ah  soddoh inanka arooska ah waxa u noqonayaa  inamada ay walaalaha  yihiin  inanta  seedi   hablahana  waxauu  unoqonayaa  dumaashi  hadaba haday sidaa isku dhex galeen  labada reeri waxana keensanaya dhaqankeena qaayaha badan    xidhiidh ku intaa kuma eeke waxa uu gaadha qabiilka oo dhan  oo waxa layidhaa  reerkaa  hablaynu ka qabnaaye wanaajiya

khilaafka  iyo sababaha keena  qoyska soomaaliga

khilaafku waa  wax iska caadiya  ooka dhex dhaca   dad meelkuwada nool waanu imankara  xili kasta saban kasta   ileen meel dad iskugu yimid lagama waayo  ismaan dhaafe wana ayka hor imankaraan lamaanuhu  soomaalidu way ku maahmaahan  iyagoo sheegaya  in uu khilaafku wax  dhicikara yahay sheegaya waxay dhahaan {carab iyo ilko ayaa isugu dhow  oo iyaguna way is qaniinaan }

 laakiin waxa nasiib dara ah  in la xalin ka riwaayo  khilaafka yimi

 xurguftu  waa ismaan dhaafka ugu yar ee dhex marta lamaanaha  iyo cidkastoo  khilaafka dhexeeyo

waxayaabaha  layskaga hor yimaado inta badan  ka  waxa ka midahaa   sida  loo dhaqaaayo reerka  ama dayac xumo ka muuqata xoolaha  iyo reerka waxana heerka  ugu sareeya kaga jiri jirey   marwooyinka loo yaqaan baalida ama basarida  

 waxa inta badan  muranku salka ku hayn jirey dayactirka reerka   xoolaha caruurta  odayga    marti galinta    iyo sooryenta culumada   waxana sida muujinaya  abwaan soomaliyeed oo kor iyo hoosba waxa ugu sheegay gabdhiisa laakiin ay  qaadan wayday oo kasiiqaday walaf   ilaa  ugu danbeyntiinamarkey dhagjalaq usiinwayday  soo bandhigay eenta  iyo ceebta ay leedahay gabadhiisan uu  qabaa   waxanuu ahaa  ninkii la odhan jirey maxamuud cali beenaale

wuxuuna yidhi

naagyahay  wadnaha kuuma gelin waanadii hore ee

weedhaan qalbiga kuugu ridey welefku kaa qaadye

 wacdigaan ku faray waadigaan wageree xaalaynee

 haddaan wayne kaa qaban  asaan waaxidkaa  celinnin

walaalinta ubadkaaga waa lagala  weecdaaye

kaa waayey wiilkaaga ood sidato  waa noole

waayeel cirro leh weedh xunwaa lagala  waabtaaye

  kaa waayey inaad  waalidkey waxu lilleysaaye

wehel culumo kama maarmi  anigoo weyne

kaa waayey inaad waysada weli u qaadaaye

dhallinyaro walaashayn haddaan waabka soo  geliyo

weylaalistaad ii dhigitiyo waalidiyo  gaadha

kaa waayey meel wacan inaad wagac ka siisaaye

xigta weehad laga soo lisiyo  weris dhanaankeeda 

kaa waayey inaad weel culan wax igu siisaaye   

wejigaa la maydhaa kolkay  waabberkii tahaye

ma widh widho jidhkaan lagu  wadeyn weelka dhaashiga e

kaa waayey weligey  inaan  waana kuu bogo e

 ALLE  ha unaxriiste abwaanku si qoto dheer ayuu u waaniyey  waxna ugu sheegay  qofta dumarka ah in ay dhinac yada uu tabanayo  ay sidan udhaanto

Abwaanada soomaaliyeed marna kama gaabin in  ay wax u  sheegan dumarka   una tilmaaman  dowga saxda ah  ee ay mari  lahayd iyo waxa ay kaqaban lahayd 

 nin aftahan   aanan magaciisa haynin  ayaa gabadhi guur ka  dalabtay  waxa uu ku lahaa isaga oo  u sheegaya wax uu  rabo in  samayn lahayd  haday  noqoto  afadiisa  wuxuu yidhi sidan   se ma ah gabay   waxaanka mid ahayd kalmadahan

                ninmishiiqsi badan baan ahee maydhasho hadaynin

                 kol haddaanad iga maarmin   idan ha moogaan

                tuurey  ganbadaadu leedahaye taabo madaxaaga

                habeenkii hurdada tiinbo towdhe waaberiga

                yuu adhigu kaa kala taginee  tiri baraarkaaga

xildhibaan ogow waxaan jeclahay   xaraf gobaadeede

xoolana  ogoow nimaan lahayn xagashu waa weyde

  hase ahaatee  arintu waxa  xurgufta xalin jirey  isla odayga  reerka  ahna ninka qaba gabadha  waloow ay ceeb ahayd oo ay dadku inta badan usan  u bixi jirin khilaafku dibada  laakin mararka ay xaaladu adkaato ayna lagama marmaan noqoto in  dadkale  xaliyaan ayaa odayaal loo saari jirey    arinta khilaafka waxaynaka koobnaan jireen  odayaal  ka socda dhanka inanta  iyo kuwo kale oo ka socda  inanka waxayna  goyn jireeen  garta oo ay siinjireen qof walba gartiisa  hadii intaa ay ku xalismi waydo  waxa  looga sii gudbijirey  go aan ya gaaran xeer beegtidu gu aankuna waxauu ku salaysnaan jirey  in ay sii wada joogayaan reerku iyo in ay ku kala tagayaan marwalna waxa laxeerin jirey  danaha reerka  iyo caruurta  

 Masayr  masayku  ama hinaasuhu waa nooc labaad oo ka  alkumo   khilaafka  qoysasku  waana ka ugu adag    ee ka dhex dhaca  lamaanaha  masayrku  waxa uu dhacaa  marka lala guursado gabadh  kale   taas oo ay ogalayn  in lala qabo  waxana inta badan lagu  xaliyaa inuu ninku iska daayo reerka kale ama uu siiyo xoolo looyaqaan  hinaasatir   

hadaba waxaynu halkan ku soo qaadan doonaa tixo  gabayo ah oo kahadlaya guu r ka iyo kuwo  laguu sheegayo  laguuna tilmaamayo  gabadha aad guursan lahayd  sidoo kale quruxda  gabdhaha iyo sida ay u yaqaanaan  iyo talooyin guurka kusaabsan

abwaan  maxamed fidhin isagoo ka hadlaya wax yaabaha  lagu guursado gadadha waxa uu  yidhi  sidan hoos ku xusan

·         Gabar dhawr tilmaamood ayaa sababa guurkeede
Midbaa quruxda loo guursadaa laguna goobtaaye
Midna magaca qooskey gashey guur ku mudataaye
Midna gunudda ey heysatuu kaa galaa damace
Midna waxaa gayaankaa ka dhiga garasho diimeede
Geelow si gaara u ogaw tan u gadaaleysa

markale abwaan maxamed   fidhin waxauu lee yahay waxan kuu dooray gabadhaa taana iska ilaali in ay  gasho gurigaaga sababo badan awgeed waxa uu kuu tilmamayaa inaadan waligaa ku noolaaneyn nolol nasasho leh  haday gabadhu diin lahayn waxba matarayaan reerka ay ka   dhalatay   haday geesiyaal yihiin  yacni   ubadka kuuma barbaariayaan    maalna waxbamataraayo hadayna diinlahayn  ayaa uu leeyahay abwaanku

Gurigaaga yey galin haddeey gabari diin beesho
Gayaankaaga maahee ka durug gabi ahaanteeda
Gaduudkeeda how arag iney guur ku mudaneyso
Garaaryihiyo laafyaha hadayin galab caraawgeeda
Codka leysku suuq galinayaa ha u galiilyoonin
Tolkeedaa ahaa geesiyaal yeyna kugu gaadin
Gammaan farasyo geelbey qabaan gariyo giir toona
Yaan lagugu soo galin haddey garasho diin weeydo

Gani lacagyo gunud howgu xilan qiimo gaar malehe
Haddey galab kastaa wiil dhashiyo gabar midkaad doonto
Misna guulle diintuu nafaray garab martoo diiddo
Marna guri qabow iyo inaad sama ku gaareyso
Geellow hasugin taa horaa looga uur go’aye

abwaankale oo soomaaliyeed  ayaa isna si fiican  u tilmaamaya quruxda  gadadha soomaaliyeed   iyo taad guursan lahayd hadaad guur  aad u hawooto   sifooyinka quruxda ay u yaqaaneen soomaalidii hore  markay qiimaynayaan   quruxda   gadadha waxana uu ahaa   abwaan maxamed nuur fadal

wuxuuna yidhi sidan 

 dhadhan ma laha naagaa middii dhoocil noqotaaye

dhulka jiifto lama guursadiyo dhererka qaarkiise
hadday dhuubo weyd tahayna waa raaxo kaa dhimane
meesha iyo dhalaanimo middaan anigu dhowraayay

dhildhilada gacmihiyo shanshada dhumucda loo yelay
dhexda madaga dhaayaha indhaa dhaban wanaageda
dhudda qoorta iyo faayahay dhudi la soo jeedo

dhubbad qaadka timahaad haldhaa dhalinki moodayso
cirrid dhuxla iyo suuniyaa dhibic dawaadeeda
dhumbal-mada cad dhoolaa ilkuu dhayag noo dile’e

saddex dhudalay dhaclaa iyo dawali dhixir wanageda
sindi dheehan Qoolow sidii lagu dhex taalleeyay
waqfiyada gacmaa lagu dhuftee saayaq lagu dhaabay

 Abwaan Axmed Maxamed Cabdalle waxauu isaguna ku farayareystay  astaamaha lagadoonayo gabadha la guursanyo  iyo ninka guursanaya  dhankuu ka eegayo    iyo wax yaabuhuu ku xulnaayo waxaanu yidhi sidan hoos ku xusan

Dumarku waxay ku roon yihiin inay damac lahaadaane
Waa inaanay da’weynayn middaad guur u dayataaye
Dabci waa inay leedahoo waana dabartaaye
Waa inay dulqaad badan tahoo daacad kuu tahaye
Deriskeeda waa inay xaqdhawr ugu dedaashaaye
Doorkaad wax fari waa inaan lagu dadduucayne
Waa inaanay ehelka u darrayn duul xigaala ahe
Waa inaanay ubadkana dayicin dhab u daryeeshaaye
Waa inaanay kaa dudin markaad yare is diiddaane
Waa inaanay xidid kaa dacweyn doodna kuu qabine
Waa inaanay kaa digin markaad duullimaad tahaye
Waa inaanay debed meerinoo kaa dan badisaaye
Waa inaanay dibindaabyo iyo duudmarka aqoone
Waa inay dareen lexejecliyo doojin leedahaye
Waa inay diyaafadin xarrago dookh u leedahaye
Waa inay darmaan gaariyoo daran ahaataaye
Duhur iyo habeen waa inay kuu diyaar tahaye
Waa inay gacalo diirranoo debecsanaataaye
Waa inay sidii daawad geel kugu dul reentaaye
Waa inay ku deeqsiin kartaa waxadan doonayne

Aw yuusuf maxamed xirsi oo lahaa gabayga guur aan kala aado ayaa waxa uu dhaliilay gabdhaha sidan ay tahay astaamahoogu  kamidtahay  gaabnaan ta  iyo midaan xerada xoolaha hagaajin sida basarida iyo gabadh aan soo dhaweyn  odayaasha taasoon laga xusin geedka ay isku yimaadaan odayaashu ayna odhan hablaayo  uyeedha wax ha inoo qabatee ama wax haynoo karisee  hadayna intaa koobsan guur aan ka la aado ayaa uu leeyahay  abwaanku

Ganbadh lagu fadhiistiyo midaan, gaadha fidineynin
Ganuunka iyo xeedhyaha middaan, goor Allaba dhiibin
Gadh-cadaayadii reer tolkey taan, u gogol haynin
Een geedka laga naadinayn, guur aan ka la’aado

isla dumarkuna kama madhna dhankooga in ay astaameeyaan raga ay doonayaan in ay guursadaan  iyo sifooyinka y ku dooran lahaayeen  waxa aynu soo qaadan doonaa gabadh abwaanada oo ducaysaneysa allena waydiisanaysa  ninka ay robto waloow ay ku sar goysay   baahideeda dhanka diinta waana gabadha  ahna abwaanada Canab Guuleed Maxamed

waxayna tidhi sidan  hoos ku qoran

Allahayow adaa qaaddiroo, qaybshay dunidaase
Adigaa quruumaha ku nool, quudshey keligaaye
Qalbiyada adaa daalacdoon, qodob ku seegayne
Geesi qiimo weyn lagu ogyoo, qayrkiba u haysta
Soddonkii quraankiina ay, qabatay laabtiisu
Oon qallayn salaadana siduu, Caadil ugu qeexay
Qaxar iyo dhibaatiyo midaan, qaladba ii geysan
Qarki aad ka eegtaba midaan, meela laga qoonsan
Kaasuu qalbigu doortay oon, qaadan kari laaye
Qaaddirow Allaahow isii ways, qaddarin layne.

              DHAMAAD