SUUGAANTA SOOMAALIDA

Af soomaaligu waa  mid ka mid ah afafka ugu xikmada iyo suugaanta badan, waxana afsoomaaliga loo qaybiyaa  laba qaybood oo aad u waaweyn midkastana goonidiisa u balaadhanyahay , mid kastana gaar ahaantii ukala qaybsamo qaybo farabadan, waxana  ay kalayihiin:

Tix

Tiraab

Tix
Tixdu waa qaybta ugu muhiimsan uguna qaalisan af soomaaliga, waana macaaneeyaha luuqadda la’aanteedna  afsoomaaligu usan  jirilahayn ama la xisaynlahayn. Tixdu waa wax kasta oo (hab udhac , luuq , qaafiyad,misaan iyo xaraf raac leh) waxakale oo looyaqaana maanso.

Tiraab
Tiraabtu waa qaybta  hadalka   caadiga ah ee maalin laha ah, sida wararka sheekooyinka iwm, ee afka soomaaliga
qaybtani waxa ay kaga duwantahay,qaybtii hore malaha xaraf-raac,  misaan iyo waxakastoo ay leedahay sugaantu.
Suugaantu waa  magac guud  oo ay wadaagaan dhamaan waaxyaha kale ee aan soo sheegayee tixda, waana inta ugu macaan afka,  waxa kaloo lagu masaalaa labeenta afka , la’aanteedna aysan yeelaneyn wax macno ama dhandhan ah.
Suugaanta waxa loo qaybiyaa laba qaybood oo waa weyn  oo kala ah:-

Suugaan la dhaxley

Suugaan la unkey

Suugaanta ladhaxley:- waa suugaan aad  u badan, se waa suugaanta aan la garaneyn cid  curisey taas oo  ka  dhigtey suugaanta mid ladhaxley, mana sheegan karto  cid gaar ah, waxa ubadan sugaanta la dhaxley  heeso hawleedyada, hees ciyaareedka  iyo maahmaahyada kala duwan , sidoo kale  waxkastoo la garaneyn cid samaysay iyo shaqsi hal-abuuray.

Waxa kamida kuwan:-

Hormo inay timid                                                                                                                               Oo horweyntahay        
 Waan hubaayoo
Way ihor joogta

Tixdan yar ee koobani waxay tusaale unoqon kartaa sugaanta la dhaxley, waxa laga  soo gaadhay  geel jireyashii hore ilaa maantana, waa laqadaa.
Suugaanta ladhaxley waxa kaloo tusaale unoqon kara kuwan hoos ku xusan:

Baran barshaalayeey
Buulshareeraay
Ma maantaan bahkuu helay

Naagtaan daah xidhaneey
Doco dalooleey
Ninkaagii dabashoodyeey

  Faruur dhabashada
  Ninkii fududiyo
  Fulaybaa ka cabsada
  Faruur dhaboo
  Ha igu filiqtamin

Botor nin bowsaday
Nin uu  beerka kala jaray
Ninbartoo iskaga tagey
Nin bartiisa dhaafsaday
Ee afartiinan booddo xun
Waa idinkala  beddalayaa

Soddon inaadqadi
Surmi inaad mudan
Salal inaad  mari
Suudi inuu  jiro
Suubay  garroo
Sidaa ku biyacab

Arooskeena aamiin
umulo wiil leh aamiin
Arooskeena aamiin
Alloow tiiri aamiin
Alloow taqbal aamiin
Arooskeena aamiin

Dhamaan heesahan waa heeso la dhaxley,
oon la garaneyn cid sameysay iyo qofkii  ugu horeeyey ee ku heesay.
Heesahani waa heeso laysku soo gudbiyey ka awoow ka awoow, waalidkastaana caruurta uu baray.
Lasoco

Qalinkii Ahmed mouse
Tix raacuna waa booggeyga  hiddo koob / qaybta suugaanta

Alla mahad leh